- Wznowienie -
Korzyści płynące ze wznowienia postępowania karnego
Publikacja Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2023 roku (sygn. akt: P 12/22) w Dzienniku Ustaw, która nastąpiła w dniu 21 grudnia 2023 roku, otworzyła drogę do inicjowania postępowań wznowieniowych w tych sprawach, w których doszło do skazania przy zastosowaniu niekonstytucyjnego art. 15zzr1 tzw. ustawy covidowej, tj. przepisu wstrzymującego bieg przedawnienia przestępstw i przestępstw skarbowych. Jakie korzyści mogą płynąć ze wznowienia postępowania karnego?
Korzyści wznowienia w praktyce
Postępowanie dotyczące wznowienia zakończonego prawomocnym orzeczeniem postępowania karnego, choć trudne do zainicjowania, może przynieść wiele korzyści. Jednym z najbardziej znanych przypadków wznowienia postępowania karnego, które zakończyło się sukcesem, był przypadek Tomasza Komendy. Sąd Najwyższy wznowił postępowanie w sprawie Tomasza Komendy, uchylił zapadłe w jego sprawie wyroki oraz uniewinnił go od zarzucanego mu czynu w związku z pojawieniem się w jego sprawie nowych dowodów. Umożliwiło mu to ubieganie się o przyznanie mu od Skarbu Państwa zadośćuczynienia i odszkodowania, które finalnie otrzymał.
Możliwość wstrzymania wykonalności orzeczenia
W pierwszej kolejności wskazać należy, że już samo zainicjowanie procedury wznowienia postępowania daje możliwość zwrócenia się do sądu z wnioskiem o wstrzymanie wykonalności orzeczenia podlegającego zakwestionowaniu. Przykładowo, dla osoby odbywającej karę pozbawienia wolności uwzględnienie takiego wniosku oznacza natychmiastowe opuszczenie zakładu karnego do czasu rozpoznania zasadności całego wniosku o wznowienie postępowania, co w praktyce może potrwać dość długo.
Uniewinnienie i nie tylko
Chociaż wznowienie postepowania nie jest łatwe i może długo potrwać, uwzględnienie wniosku o wznowienie niesie ze sobą daleko idące konsekwencje. Instytucja jaką jest wznowienie postępowania pozwala na wzruszenie treści prawomocnego orzeczenia. Jednocześnie wskazać należy, że w większości przypadków jest tak, że nie istnieją ograniczenia czasowe, co do możliwości wznowienia prawomocnie zakończonego postępowania (m.in. poza wznowieniem na niekorzyść skazanego). Powoduje to, iż na każdym etapie istnieje szansa na walkę z prawomocnym orzeczeniem.
Uwzględnienie wniosku o wznowienie może zapaść w formie wyroku lub postanowienia, co jest zależne choćby od tego, w jakiej formie zapadło orzeczenie kończące w postępowaniu, które wnioskodawca pragnie wznowić. Uwzględniając wniosek Sąd w pierwszej kolejności orzeka o wznowieniu postępowania, a w dalszej kolejności o uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i:
- przekazaniu sprawy do ponownego rozstrzygnięcia;
- uniewinnieniu oskarżonego;
- umorzeniu postępowania.
To, które ze wskazanych powyżej rozstrzygnięć zapadnie jest w głównej mierze uzależnione od okoliczności danej sprawy. Może być tak, że – tak jak w przypadku wspominanego Tomasza Komendy – po latach wyszły na jaw takie dowody, które jednoznacznie przemawiają za brakiem winy osoby skazanej. Wtedy sąd rozpoznający wniosek o wznowienie może sprawę od razu rozstrzygnąć poprzez uniewinnienie danej osoby od zarzucanego jej czynu. Może być też tak, że sąd stwierdzi, że w sprawie należy przeprowadzić dodatkowe czynności dowodowe – wtedy przekaże sprawę do ponownego rozpoznania.
Niekonstytucyjne zawieszenie przedawnienia – możliwość umorzenia postępowania
Wznowienie postępowania może być oparte również na rozmaitych przesłankach o charakterze formalnym. Taka sytuacja wynikła właśnie w związku z treścią wspomnianego na początku Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r., w ramach którego za niekonstytucyjny uznano przepis wprowadzony tzw. ,,ustawą covidową’’, który zawieszał bieg przedawnienia w okresie od 22 czerwca 2021 r. do dnia 30 września 2023 r. W praktyce oznacza to tyle, że jeżeli sprawa powinna przedawnić się w okresie od 22 czerwca 2021 r. do 30 września 2023 r. a nie stało się to i sąd zamiast umorzyć postępowanie z uwagi na przedawnienie wydał wyrok skazujący, powołując się na treść wskazanego powyżej przepisu ustawy covidowej, który został uznany za niekonstytucyjny, istnieje możliwość wznowienia takiego postępowania i ubiegania się o umorzenie postępowania ze względu na przedawnienie.
Możliwość uzyskania odszkodowania
Wzruszenie treści prawomocnego orzeczenia może spowodować nie tylko natychmiastowe opuszczenie zakładu karnego, czy wstrzymanie wykonalności orzeczenia, ale także i inne daleko idące roszczenia. Przykładowo, jeżeli okaże się, że ktoś odbywał karę pozbawienia wolności niesłusznie przysługuje mu prawo uzyskania odszkodowania od Skarbu Państwa. Inny przykład - jeżeli wzruszone zostanie orzeczenie, na podstawie którego dokonano zapłaty obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego, Skazanemu mogą przysługiwać roszczenia cywilne o zwrot zapłaconych kwot – doszło do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie Pokrzywdzonego, który otrzymał nienależne mu świadczenie.
Podsumowanie - warto czy nie warto?
Jak dowodzi powyższe, potencjalne wznowienie postępowania rodzi wiele korzyści, począwszy od samego początku procedury i możliwości wstrzymania wykonalności zaskarżanego orzeczenia. Duży stopień skomplikowania sporządzenia samego wniosku i wykazania zaistnienia przesłanek do wznowienia postępowania oraz ich surowość powodują jednak, że niezwykle trudno doprowadzić do zamierzonego efektu. Niemniej jednak należy pamiętać, że postępowanie karne nie kończy się wraz z wydaniem prawomocnego wyroku – prawo karne stwarza bowiem szereg różnych możliwości walki z prawomocnym orzeczeniem, z których warto korzystać.