- Aresztowanie w Polsce -
Na czym polega tymczasowe aresztowanie?
Chociaż mianem ,,aresztu’’ zwykło określać się zazwyczaj przewidziany w przepisach Kodeksu postępowania karnego środek zapobiegawczy, jakim jest tymczasowe aresztowanie, to jednak zdarza się, że sam areszt bywa również karą za popełnienie określonych czynów zabronionych, z czego doskonale zdają sobie sprawę w szczególności żołnierze jak również sprawcy niektórych wykroczeń. W każdym wypadku aresztowanie stanowi jedną z najcięższych dolegliwości przewidzianych prawem, co wynika z jego izolacyjnego charakteru. Czym się różni zatem tymczasowe aresztowanie od kary aresztu i jak się przed nim bronić?
Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania to najbardziej dolegliwy ze środków zapobiegawczych jakie przewiduje procedura postępowania w sprawach o przestępstwa. Powyższe wynika z prostej przyczyny – osoba wobec, której stosowane jest tymczasowe aresztowanie izolowana jest od najbliższych i społeczeństwa poprzez umieszczenie jej w areszcie śledczym na czas wskazany w postanowieniu sądu. I chociaż tymczasowe aresztowanie winno być stosowane jedynie w wyjątkowych przypadkach, statystki dowodzą, że rzecz ma się zupełnie odwrotnie – w ostatnich latach aż 90-95 % wniosków prokuratorskich o areszt było uwzględnianych przez sądy, zaś liczbę osób tymczasowo aresztowanych w 2023 r. szacowano na ponad 9 tys.
Kiedy stosuje się tymczasowe aresztowanie?
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego tymczasowe aresztowanie stosowane jest w celu zabezpieczenia prawidłowego przebiegu toczącego się postępowania, wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. Istotą tego środka zapobiegawczego jest zatem izolacja danego podejrzanego w celu zapobiegnięcia podejmowania przez niego działań, które mogą zaszkodzić toczącemu się przeciwko niemu postępowaniu, albo zapobiegnięcia popełnieniu przez niego innego, ciężkiego przestępstwa.
Aby móc zastosować wobec danej osoby tymczasowe aresztowanie prokurator, a następnie rozpatrujący jego wniosek sąd muszą stwierdzić, że zachodzi:
1) duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił zarzucany mu czyn (co ocenia się na podstawie dowodów zebranych w sprawie) lub uzasadnione ryzyko, że podejrzany przebywający na wolności popełni nowe, ciężkie przestępstwo i tylko jego izolacja jest w stanie temu zapobiec;
2) uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
3) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
Nadto, co od lat budzi liczne kontrowersje, przepisy przewidują, że w sytuacji gdy oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.
Jak wygląda procedura zastosowania tymczasowego aresztowania?
Decyzja w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania na etapie postępowania przygotowawczego należy co do zasady do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. Sąd stosuje tymczasowe aresztowanie na wniosek prokuratora prowadzącego sprawę. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy.
W ramach podejmowaniu decyzji w przedmiocie tymczasowego aresztowania sąd rozważa, czy faktycznie spełnione zostały przesłanki jego zastosowania. Sąd zbada zatem nie tylko, czy istnieje duże prawdopodobieństwo popełnienia przez podejrzanego zarzucanego mu czynu, ale także – w zależności od treści wniosku prokuratora i okoliczności sprawy – czy faktycznie istnieją obawy przez niego wskazane (np. obawa ucieczki czy matactwa procesowego).
Warto wskazać, że w związku z przysługującym podejrzanemu prawem do obrony, na posiedzeniu aresztowym interesy podejrzanego może reprezentować profesjonalny obrońca (adwokat lub radca prawny).
Od postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania podejrzanemu przysługuje prawo do złożenia zażalenia. Zażalenie to zostanie wówczas rozpoznane przez Sąd wyższej instancji.
Jak długo trwa tymczasowe aresztowanie?
Zgodnie z przepisami sąd stosuje tymczasowe aresztowanie na czas nieprzekraczający trzech miesięcy. Jednakże przepisy przewidują również, że w szczególnych wypadkach tymczasowe aresztowanie może zostać przedłużone na dalszy okres na wniosek prokuratora. Teoretycznie omawiany środek zapobiegawczy może być stosowny maksymalnie przez 2 lata, jednakże w wyjątkowych przypadkach sąd apelacyjny może przedłużyć stosowanie tymczasowego aresztowania na czas przekraczający 2 lata.
Jak się bronić przed tymczasowym aresztowaniem?
Bywa, że tymczasowe aresztowanie lub nawet groźba jego stosowania bywa wykorzystywana jako środek nacisku w celu uzyskania od podejrzanego określonych informacji. Nie będzie zatem tajemnicą, że aby przekonać prokuratora do zaniechania występowania przez z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania czasem warto złożyć wyjaśnienia dotyczące stawianych zarzutów i udzielić odpowiedzi na zadawane pytania. Podczas składania takich wyjaśnień mocno wskazana jest obecność profesjonalnego pełnomocnika, który podpowie, w jaki sposób wyjaśniań i odpowiadać na pytania, by nie narazić się na ewentualną dodatkową odpowiedzialność karną, jak również będzie pośredniczył w kontakcie z przedstawicielami wymiaru sprawiedliwości.
W negocjacjach z organami ścigania warto również zaproponować ewentualne zastosowanie innych środków zapobiegawczych, w tym np. dozoru policji czy poręczenia majątkowego. W większości przypadków okazuje się bowiem, że zastosowanie nie izolacyjnych środków zapobiegawczych bywa w zupełności wystarczające dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.
W razie zaś niepowodzenia w rozmowach z organami ścigania warto dowodzić swoich racji przed sądem, który będzie rozpoznawał wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Podejrzanemu przysługuje bowiem prawo zarówno do obecności na takim posiedzeniu (i to w towarzystwie swojego obrońcy) jak również prawo do złożenia wyjaśnień. Może się okazać, że sąd będzie bardziej otwarty na rację podejrzanego niż prokurator.
W ostateczności, w razie negatywnej decyzji wydanej przez sąd I instancji, należy skorzystać z możliwości złożenia zażalenia na postanowienie wydane przez sąd, w którym to zażaleniu podejrzany (np. z pomocą swojego obrońcy) przedstawi na piśmie swoje stanowisko w sprawie i odniesie się do zarzutów i obaw, które wysunął prokurator i sąd. Niejednokrotnie bowiem bywa tak, że dopiero sąd II instancji uwzględni rację podejrzanego i wyda decyzję o zastosowaniu innych niż tymczasowe aresztowanie środków zapobiegawczych lub podejmie decyzję o ich nie stosowaniu w ogóle.
Aresztowanie jako kara
Tak jak wspomniano na początku, areszt to nie tylko środek zapobiegawczy ale również bywa i karą za popełnienie określonych czynów zabronionych. W pierwszej kolejności należy zatem wskazać, że kara aresztu jest jedną z kar, jakie przewiduje Kodeks wykroczeń. Przepisy Kodeksu wykroczeń przewidują karę aresztu za niektóre poważniejsze wykroczenia (np. za niszczenie znaków drogowych, spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym będąc po użyciu alkoholu, nieudzielenie pomocy ofierze wypadku, niezawiadomienie wbrew obowiązkowi o niebezpieczeństwie). Przewidziany zaś w Kodeksie wykroczeń areszt jest wymierzany przez Sąd w wymiarze od 5 do 30 dni.
Areszt jako kara jest stosowany również wobec żołnierzy za przestępstwa popełnione w związku z wykonywanym przez nich zawodem (np. samowolne opuszczenie jednostki wojskowej na czas powyżej 48 godzin, odmowa wykonania rozkazu, czynna napaść na przełożonego). Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego tzw. ,,areszt wojskowy’’ jest wymierzany w wymiarze od miesiąca do maksymalnie 2 lat.
Podsumowanie
Areszt w swej dolegliwości jest bardzo zbliżony do kary pozbawienia wolności, zaś tymczasowe aresztowanie bywa jeszcze bardziej dotktliwe niż odbywanie zwykłej kary pozbawienia wolności. Biorąc pod uwagę, że raz trafiwszy do aresztu nie tak łatwo go opuścić, tak istotne jest podjęcie działań, które pozwolą na uniknięcie zastosowania tego środka. W tym celu warto skorzystać z pomocy profesjonalisty, który pomoże na każdym etapie procedury aresztowej. Bardzo często bywa bowiem tak, że osoba, która trafi do aresztu (w ramach tymczasowego aresztowania) nie ma żadnego kontaktu ze światem zewnętrznym i jednym kontaktem pozostaje obrońca, który ma znacznie szersze możliwości kontaktu z tymczasowo aresztowanym niż np. członkowie rodziny.
Nasze usługi obejmują m.in.:
- ocenę sytuacji prawnej klienta i udzielnie pełnej konsultacji co do procedur tymczasowego aresztowania, praw i obowiązków podejrzanego;
- reprezentację przed organami ścigania i sądami wszystkich instancji, w tym udział w przesłuchaniach prowadzonych przez organy ścigania oraz monitorowanie legalności działań organów ścigania i ochronę praw podejrzanego;
- negocjacje z prokuratorem, w tym co do możliwości zastosowania mniej restrykcyjnych środków zapobiegawczych;
- sporządzanie pism procesowych, w tym odpowiedzi na wnioski o zastosowanie tymczasowego aresztowania, wniosków o zmianę lub uchylenie tego środka zapobiegawczego, zażaleń na postanowienie o tymczasowe aresztowania;
- monitoring legalności stosowania tymczasowego aresztowania, w tym monitoring terminów (czy tymczasowe aresztowanie nie jest stosowane i przedłużane ponad przewidziane prawem terminy) oraz analizę decyzji sądowych pod kątem ich zgodności z przepisami prawa
- pomoc w odszkodowaniach za niesłuszne aresztowanie, w tym sporządzenie wniosku o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie i reprezentację Klienta przed sądem w celu uzyskania należnego odszkodowania i zadośćuczynienia.
Potrzebujesz pomocy w związku z aresztowaniem w Polsce?