- Działanie na szkodę spółki -
Na czym polega przestępstwo działania na szkodę spółki?
Przestępstwo działania na szkodę spółki ujęte zostało w art. 296 Kodeksu karnego i nazywane jest także przestępstwem nadużycia zaufania lub niegospodarnością menadżera. W powszechnym obiegu przestępstwo działania na szkodę spółki zaliczane jest do kategorii przestępstw białych kołnierzyków (tzw. „white collar cirme”).
Przestępstwo działania na szkodę spółki może przybrać kilka form. Za podstawowe uznaje się przestępstwo wyrządzenia spółce znacznej szkody majątkowej oraz przestępstwo bezpośredniego narażenia spółki na znaczną szkodę majątkową poprzez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku.
Przestępstwem będzie także działanie w wyżej wskazany sposób w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a także wyrządzenie spółce szkody majątkowej w wielkich rozmiarach poprzez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku.
Żeby uznać kogoś za odpowiedzialnego popełnienia wskazanych wyżej przestępstw, sprawca taki musi co najmniej godzić się na to, że jego działanie może wyrządzić znaczną szkodę spółce lub sprowadzić bezpośrednie zagrożenie taką szkodą.
Przestępstwo działania na szkodę spółki można popełnić jednak także wtedy, kiedy sprawca nie ma zamiaru wyrządzenia spółce szkody lub szkody w wielkich rozmiarach przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, ale dochodzi do tego przez niezachowanie wymaganej ostrożności, a możliwość popełnienia takiego przestępstwa osoba popełniająca przestępstwo przewidywała lub mogła przewidzieć.
Kiedy możemy mówić o znacznej szkodzie majątkowej?
Znaczną szkodą majątkową będzie szkoda przekraczającej w chwili czynu 200 000 zł, a szkodą w wielkich rozmiarach będzie szkoda przekraczająca 1 000 000 zł.
Na czym polega niedopełnienie obowiązków?
Niedopełnienie obowiązków polega na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu danego zadania, a nadużycie uprawnień polega zarówno na przekroczeniu granic udzielonych kompetencji, jak i na zachowaniu, które mieści się w granicach nadanych uprawnień, jednak jest sprzeczne z celem ich przekazania.
Kto może odpowiadać za wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym?
Przestępstwo działania na szkodę spółki posiada charakter indywidualny, a więc można za nie odpowiadać, tylko, jeśli ciąży na nas obowiązek zajmowania się sprawami majątkowymi spółki. Podstawą odpowiedzialności powinien być przepis ustawy, decyzja właściwego organu lub umowa – dla przykładu, odpowiadać za to przestępstwo nie będzie więc osoba prowadząca cudze sprawy bez zlecenia.
Aby uznać, że konkretna osoba odpowiada za przestępstwo działania na szkodę spółki, stwierdzić trzeba, zajmowała się ona sprawami majątkowymi danego podmiotu. Za zajmowanie się sprawami majątkowymi uznaje się działania polegające na decydowaniu w sprawach majątkowych spółki, współdziałaniu w podejmowaniu rozstrzygnięć dotyczących spółki, a także działania polegające na udzielaniu rad, w przypadkach, kiedy jest się to tego zobowiązanym.
Kogo określa się jako osobę zajmującą się sprawami majątkowymi spółki?
Za osobę zajmującą się sprawami majątkowymi spółki uznać można tylko kogoś, kogo obowiązki i uprawnienia polegają zarazem na pilnowaniu, żeby mienie należące do spółki nie uległo utracie lub uszkodzeniu, jak i na staraniach, żeby wartość tego mienia powiększyć. Jeśli działania danej osoby polegają tylko na dbaniu o brak pogorszenia wartości mienia, bez jednoczesnego działania w celu jego zwiększenia, nie będzie można mówić o zajmowaniu się sprawami majątkowymi spółki w myśl przepisu. Osoba uznana za winną działania na szkodę spółki musi mieć więc samodzielność decyzyjną w zajmowaniu się wskazanymi sprawami majątkowymi.
W praktyce przestępstwo działania na szkodę spółki można najczęściej przypisać osobom pełniącym funkcje kierownicze – managerom, dyrektorom, członkom zarządu.
Jaka kara grozi za popełnienie przestępstwa działania na szkodę spółki?
Z uwagi na szerokość regulacji dotyczącej przestępstwa działania na szkodę spółki, odpowiedzialność karna za poszczególne czyny rożni się.
Wyrządzenie szkody spółce przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Przestępstwo narażenia na szkodę przez wskazane wyżej działania zagrożone jest zaś karą pozbawienia wolności do lat 3.
Wyrządzenie szkody lub narażenie na szkodę spółki przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku, działając jednocześnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zagrożone jest już karą surowszą – karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W najbardziej rygorystyczny sposób potraktowany może zostać sprawa wyrządzenia spółce szkody majątkowej w wielkich rozmiarach przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku, gdyż grozi mu za to kara pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Jeśli zaś sprawca przestępstwa wyrządzenia szkody bądź szkody w wielkich rozmiarach przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku działał bez zamiaru popełnienia tego przestępstwa, jednak dopuścił się go przez niezachowanie wymaganej ostrożności, podlega on karze pozbawienia wolności do lat 3.
Co istotne – karze nie będzie się podlegać, jeśli przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawi się wyrządzoną szkodę w całości.
Pamiętać trzeba, że w przypadku skazania za działanie na szkodę spółki, oprócz wskazanej wyżej kary, sąd morze orzec tez środek karny w postaci zakazu zajmowania określonej pozycji, wykonywania danego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Z jakich instytucji mogę skorzystać w przypadku oskarżenia o działanie na szkodę spółki?
Z uwagi na fakt, że sprawców przestępstw działania na szkodę spółki różnić od siebie może odmienny sposób działania, okoliczności osobiste, a także wymiar grożącej kary, inaczej kształtować się będzie także ich możliwość skorzystania ze środków, które to pozwolą wpłynąć korzystnie na ich sytuację prawną.
W pierwszej kolejności przedstawić trzeba możliwość skorzystania z warunkowego umorzenia postępowania, jeśli grożąca w sprawie kara nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności oraz jeśli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności popełnienia przestępstwa są oczywiste, a warunki osobiste sprawcy uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Ważnym jednak jest, że skorzystać z powyższej instytucji może tylko sprawca niekarany wcześniej za przestępstwo umyślne.
Warunkowe umorzenie postępowania pozwala na uznanie danej osoby za winną popełnienia czynu, jednak bez jej skazania – sprawca nie staje się osobą karaną za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, a postępowanie zostaje umorzone. Osoba wobec które warunkowo umorzono postępowanie nie figuruje więc jako osoba skazana, co pozwala na uzyskanie zaświadczenia o niekaralności i co do zasady umożliwia podejmowanie dalszych działań bez ujemnych konsekwencji popełnienia przestępstwa.
Jeśli osoba oskarżona o działanie na szkodę spółki nie spełnia przesłanek pozwalających na warunkowe umorzenie postępowania, istnieje możliwość skorzystania z dobrowolnego poddania się karze. Możliwość taką ma oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności. Jeśli ta przesłanka jest spełniona, można złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Powyższe pozwala więc na wnioskowanie o wydanie jak najkorzystniejszego dla siebie wyroku, który przy przeprowadzeniu postępowania dowodowego mógłby okazać się mniej korzystny.
Oskarżony na złożenie wniosku ma czas do zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej.
Wniosek taki może zostać uwzględniony, jeśli okoliczności popełnienia przestępstwa i wina sprawcy są oczywiste, a cele postępowania karnego zostaną osiągnięte, mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości. Wydanie zgody przez sąd może nastąpić jednak tylko za zgodą prokuratora i przy braku sprzeciwu pokrzywdzonego.
Jeśli w danej sprawie dojdzie do skazania bez zastosowania powyższych środków, istnieje jeszcze możliwość skorzystania z warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Możliwość taka wystąpi jednak tylko, jeśli kara, którą orzekł sąd nie przekracza roku, a sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności oraz jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary. Warunkowe zawieszenie wykonania kary polega na wstrzymaniu wykonania orzeczonej kary na wyznaczony okres próby. Jeżeli okres ten przebiegnie pozytywnie, kare uznaje się za wykonaną, a skazanie ulega zatarciu.
Działanie na szkodę spółki – jakie działania podjąć jako pokrzywdzony?
Działania na szkodę spółki mogą przybrać różną formę – praktyka wskazuje, że do najczęstszych działań na szkodę spółki zalicza się fabrykowanie danych dotyczących kondycji finansowej spółki, nieopłacanie należności podatkowych spółki, realizowanie nieautoryzowanych wypłat z kont finansowych spółki, czy zawieranie umów niekorzystnych dla spółki. Powyższe działania mieszczą się więc nie tylko w zakresie przestępstwa nadużycia zaufania – o którym wspomniano wyżej – ale także w zakresie przestępstwa oszustwa, przestępstwa fałszerstwa dokumentów czy przestępstw podatkowych. Jak zostało już wskazane, działań na szkodę spółki najczęściej dopuszczają się członkowie zarządu, ale także pracownicy spółki – managerowie, kierownicy.
W przypadku podejrzewania, że w naszej spółce doszło do działań na jej szkodę, w pierwszej kolejności najlepiej skupić się na zebraniu jak najszerszego materiału, pozwalającego wykryć nieprawidłowości w strukturach spółki. Powyższe polegać będzie przede wszystkim na zgromadzeniu i zabezpieczeniu różnego rodzaju dokumentów pozostających w związku z badanym zakresem, co pozwoli na dokonanie dogłębnej analizy danej sprawy, a w późniejszym czasie może posłużyć jako dowód w postępowaniu karnym – jeśli okaże się, że zaszła potrzeba jego wszczęcia.
W sytuacji, w której sama analiza dokumentacji nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie czy doszło do nieprawidłowości, bądź przez kogo i w jakim zakresie do nich doszło, zalecanym jest przeprowadzenie wewnętrznego postępowania wyjaśniającego. Postępowanie to może być przeprowadzone przez osobę z wewnątrz organizacji lub eksperta zewnętrznego. Oba rozwiązania mają swoje zalety – osoba z wewnątrz będzie co do zasady tańszym rozwiązaniem i sprawdzi się w przypadkach spraw mniejszej wagi, zaś ekspert zewnętrzny charakteryzować się może większą bezstronnością i wiarygodnością, a także może zapewnić lepszą gwarancję w sprawach wymagających wiedzy specjalistycznej. Ważne, żeby postępowanie takie przebiegało w sposób zorganizowany i z góry określony, ponieważ jego niewłaściwe pokierowanie może skutkować brakiem efektywności i utratą kluczowych dowodów.
W celu wykrycia nieprawidłowości, spółka może skorzystać także z informatyki śledczej obejmującej analizę danych z komputerów, telefonów, czy serwerów.
Jak wszcząć postępowanie w przedmiocie przestępstw działania na szkodę spółki?
Jeśli powzięte przez władze spółki przypuszczenie popełnienia przestępstwa działania na szkodę spółki okaże się trafne, należy złożyć zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, kierując tym samym sprawę na ścieżkę postępowania przed organami ścigania. Zawiadomienie takie najlepiej złożyć pisemnie, adresując je do prokuratury właściwej dla miejsca zaistnienia przestępstwa, którym najczęściej będzie adres siedziby spółki.
Najlepiej, aby do zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa dołączyć wszelkie dowody wskazujące na dopuszczenie się popełnienia przestępstwa działania na szkodę spółki. Jeśli jednak spółka nie miała dostatecznych możliwości ich uzyskania – bądź działania mające na celu ich wykrycie nie przyniosły oczekiwanych rezultatów – można złożyć zawiadomienie, uzasadniając je wyłącznie swoimi podejrzeniami i przypuszczeniami. W takim przypadku to organy ścigania będą zobowiązane do wykrycia nieprawidłowości i ścigania sprawców. Trzeba jednak pamiętać, że dołączenie do zawiadomienia już zebranych dowodów w znaczący sposób wpływa na dalszą skuteczność i pozwala uniknąć umorzenia postepowania z powodu niewykrycia sprawców.
Co istotne – w przypadku przestępstwa bezpośredniego narażenia spółki na znaczną szkodę majątkową poprzez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku, jeśli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, jego ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni. W powyższym przypadku, jeśli chcemy zainicjować postepowanie karne, musimy złożyć wniosek o ściganie takiego czynu – o ile mieścimy się w kręgu uprawnionych podmiotów wskazanych powyżej.
Czy mogę uzyskać naprawienie wyrządzonej spółce szkody?
Sąd w sprawach karnych posiada możliwość orzeczenia obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody na rzecz poszkodowanej spółki. Oznacza to więc, że spółka posiada możliwość dochodzenia naprawienia szkody doznanej w swoim majątku. Trzeba jednak pamiętać, że możliwość dochodzenia naprawienia szkody przez sprawcę czynu, wystąpi tylko w przypadku skazania tego czyn za czyn pozostający w związku z powstałą szkodą, a sama szkoda musi istnieć w chwili orzekania przez sąd.
Sąd może orzec naprawienie szkody samodzielnie, jednak jeśli chcemy mieć pewność, że do takiego rozstrzygnięcia dojdzie, warto rozważyć złożenie odpowiedniego wniosku w tym przedmiocie już na etapie postępowania sądowego, przed oficjalnym skazaniem sprawcy.
Co istotne – jeśli orzeczony przez sąd karny obowiązek naprawienia szkody nie pozwoli na pełne pokrycie poniesionej straty, spółka ma możliwość wystąpienia z pozwem do sądu cywilnego o orzeczenie brakującej części.
Na dochodzenie naprawienia szkody pokrzywdzona spółka ma aż dwadzieścia lat od dnia popełnienia przestępstwa.
Zakres usług prawnych kancelarii Kopeć & Zaborowski w zakresie przestępstw dotyczących działania na szkodę spółki obejmuje:
- przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w podmiotach gospodarczych ukierunkowanego na wykrycie potencjalnych nieprawidłowości związanych z działaniem menadżerów skutkujących z wyrządzeniem spółce szkody;
- analizę dokumentacji oraz wszelkich innych źródeł dowodowych tj. np. korespondencji elektronicznej związanej ze stwierdzeniem potencjalnych nieprawidłowości dotyczących wyrządzenia spółce szkody;
- reprezentację podmiotów gospodarczych w postępowaniach karnych jako pokrzywdzonych bezprawnym działaniem skutkujących wyrządzeniem szkody;
- obronę karną osób, którym zarzucane jest przestępstwo menadżerskie w toku postępowania przygotowawczego jak również przed sądami wszystkich instancji;
- bieżące doradztwo prawne w zakresie mitygacji ryzyk prawnokarnych w organizacji, w tym ryzyka popełnienia przestępstwa na szkodę spółki;
- przeprowadzenie szkoleń dla menadżerów w zakresie prawidłowego zarządzania i zgodności działań z perspektywy prawa karnego;
- stworzenie kompleksowych procedur korporacyjnych minimalizujących ryzyko wystąpienia nadużyć w organizacji, w tym przestępstw popełnionych na jej szkodę przez kadrę zarządzającą;
- współpracę z ekspertami z zakresu PR ukierunkowaną na odbudowania wizerunku organizacji w kryzysie związanym z nadszarpnięciem reputacji na skutek wyrządzonego przestępstwa.
Masz problem prawny? Potrzebujesz wsparcia w zakresie przestępstwa działania na szkodę spółki? Nie zwlekaj!