- Europejski Nakaz Aresztowania -

Czym jest Europejski Nakaz Aresztowania (ENA)?

Europejski nakaz aresztowania („ENA”) to wniosek wydawany przez organ sądowy jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej („UE”) o aresztowanie i przekazanie przez inne państwo członkowskie UE określonej w ENA osoby. Sporządzany jest on w związku z podejrzeniem popełnienia przez daną osobę przestępstwa lub w związku z potrzebą wykonania przez nią kary lub środka zabezpieczającego. Co istotne, na  podstawie tego wniosku co do zasady organy państwa, do którego został on skierowany stają się zobowiązane do zatrzymania osoby objętej Europejskim Nakazem Aresztowania i wydania jej do kraju, który z takim wnioskiem wystąpił.

Na poziomie europejskim procedura dotycząca ENA została uregulowana przepisami Decyzji Ramowej 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury przekazywania osób między państwami członkowskimi, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004 r.

Z kolei w Polsce procedura dotycząca Europejskiego Nakazu Aresztowania znalazła swoje odzwierciedlenie rozdziałach 65a i 65b ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego. Pierwszy z tych rozdziałów odnosi się do wystąpienia przez polski organ sądowy do państwa członkowskiego UE o przekazanie osoby ściganej (wystąpienie z ENA). Natomiast drugi z tych rozdziałów odnosi się do postępowania w przypadku wystąpienia przez inne państwa członkowskie UE do Polski o przekazanie osoby ściganej (wykonanie ENA).

Kiedy polski sąd może wystąpić z Europejskim  Nakazem Aresztowania?

W Polsce organem sądowym właściwym do wystąpienia z ENA jest właściwy miejscowo sąd okręgowy. By jednak sąd ten mógł wystąpić z Europejskim Nakazem Aresztowania muszą łącznie  zostać spełnione następujące przesłanki:

1. musi zaistnieć podejrzenie, że osoba ścigana za przestępstwo podlegające jurysdykcji sądów polskich przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego UE;
2. za wydaniem ENA musi przemawiać interes wymiaru sprawiedliwości.

Ponadto, jeśli ENA ma dotyczyć osoby ściganej w związku toczącym się postępowaniem karnym, to przestępstwo, którego to postępowanie dotyczy musi być zagrożone karą pozbawienia wolności co najmniej roku, przy czym dodatkowo w tym przypadku z inicjatywą dotyczącą wystąpienia przez sąd okręgowy z Europejskim Nakazem Aresztowania musi uprzednio wystąpić prokurator.

Natomiast jeśli ENA ma dotyczyć osoby ściganej w związku z koniecznością wykonania kary pozbawienia wolności lub innego środka polegającego na pozbawieniu wolności to kara ta lub środek muszą wynosić co najmniej 4 miesiące.

Mając na względzie ww. okoliczności i podejmując decyzje w przedmiocie wystąpienia bądź odmowy wystąpienia z ENA sąd wyznacza w tym zakresie posiedzenie, o którym nie jest zobowiązany zawiadamiać stron (nieobecność osoby wobec, której ma być zastosowany ENA nie stanowi przeszkody do jego wydania). Mimo wszystko strony oraz ich obrońcy w przypadku powzięcia informacji o terminie posiedzenia, mogą w nim uczestniczyć. Wynikiem tego posiedzenia jest postanowienie o wystąpieniu bądź odmowie wystąpienia z ENA, na które to postanowienie nie przysługuje jednak żaden środek zaskarżenia.

Co dalej po wydaniu Europejskiego Nakazu Aresztowania?

Po wydaniu postanowienia w przedmiocie wystąpienia z Europejskim Nakazem Aresztowania, w sytuacji, gdy w postępowaniu sądowym lub wykonawczym sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator nie znają miejsca pobytu osoby ściganej przesyłają odpis ENA do centralnej jednostki Policji współpracującej z Interpolem wraz z wnioskiem o wszczęcie poszukiwań międzynarodowych.

Natomiast, jeśli miejsce pobytu osoby ściganej jest znane lub zostało ustalone na skutek ww. poszukiwań międzynarodowych, prokurator, a w postępowaniu sądowym lub wykonawczym sąd, który wydał ENA, przekazuje ENA bezpośrednio organowi sądowemu państwa wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania, w którym najprawdopodobniej ukrywa się osoba ścigania, zaś odpis ENA przekazuje Ministrowi Sprawiedliwości.

Po otrzymaniu Europejskiego Nakazu Aresztowania co do zasady organy państwa, do którego został on skierowany stają się zobowiązane do zatrzymania osoby objętej ENA i wydania jej do kraju, który z takim wnioskiem wystąpił. W tym jednak przypadku zalecane jest skorzystanie jednocześnie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika zarówno polskiego jak i kraju, będącego wykonawcą ENA, bowiem to właśnie ten kraj w formie postanowienia będzie decydował o przekazaniu osoby ściganej do polski, a tym samym badał zasadność wydanego ENA. Wobec jednak tego, że będzie to oceniał przez pryzmat przepisów nie tylko unijnych, ale i tych obowiązujących w tym kraju pomoc prawnika zagranicznego może okazać się nieodzowna.

Jak mogę ustalić, czy wobec mnie wydano Europejski Nakaz Aresztowania?

Nie ma centralnej bazy, w której po wpisaniu swoich danych można by ustalić, czy jest się poszukiwanym na podstawie ENA. Można to jednak ustalić i są na to co do zasady dwa rozwiązania, uzależnione od tego, czy posiadamy wiedzę na temat toczącego się postępowania w związku, z którym możemy być poszukiwani, czy też nie.

W pierwszym przypadku, jeśli posiadamy informację na temat tego postępowania tj. znamy sygnaturę sprawy, prokuraturę, czy też sąd, w którym toczy bądź toczyło się postępowanie w związku, z którym możemy być poszukiwani najlepszym rozwiązaniem będzie zlecenie wykonania fotokopii akt tej sprawy w danym sądzie, bądź prokuraturze (wykonanie takiej fotokopii najlepiej zlecić profesjonalnemu pełnomocnikowi tj. adwokatowi bądź radcy prawnemu). Na podstawie tak otrzymanej fotokopii możliwe będzie bowiem ustalenie, czy wobec nas wystąpiono z Europejskim Nakazem Aresztowania, czy też nie.

W drugim przypadku, jeśli nie posiadamy żadnych konkretnych informacji na temat tego postępowania, najlepszym rozwiązaniem będzie zwrócenie się do profesjonalnego pełnomocnika o wystąpienie w naszym imieniu z wnioskiem do Krajowego Rejestru Karnego („KRK”). Z informacji uzyskanej z KRK dowiemy się bowiem, czy jesteśmy poszukiwani listem gończym, który, poprzedza poszukiwanie na podstawie ENA. Ponadto, z KRK uzyskamy również szczegółowe informacje na temat postępowania w związku, z którym ten list gończy został wydany, a to zaś umożliwi nam zlecenie zapoznania się zapoznanie się z tym aktami przez profesjonalnego pełnomocnika i uzyskanie już konkretnej informacji na temat wystąpienia wobec nas z ENA.

Czy można uchylić ENA?

Uchylenie Europejskiego Nakazu Aresztowania następuje w momencie, kiedy osoba ścigania zostanie przekazana przez państwo wykonujące ENA polskiemu wymiarowi sprawiedliwości bądź odpadnie którakolwiek z ww. przesłanek stanowiących podstawę do jego wydania.

Aby działania w tym obszarze były skuteczne konieczna jest pomoc prawników, którzy mają duże doświadczenie w tym międzynarodowym obszarze związanym z Europejskim Nakazem Aresztowania i działaniami Interpolu. Nie każdy bowiem wie, że istnieje pewna prawna możliwość odwołania się od ENA.

W jaki sposób Polska wykonuje ENA?

W praktyce częstokroć pojawiają się również sytuacje, kiedy to Polska jako państwo członkowskie UE staje się odbiorcą ENA skierowanego przez inne państwo członkowskie UE celem jego wykonania. Przekazanie określonej w Europejskim Nakazie Aresztowania osoby z Polski do innego państwa członkowskiego UE może jednak nastąpić jedynie w celu przeprowadzenia przeciwko tej osobie, na terytorium występującego o to państwa postępowania karnego lub wykonania orzeczonej wobec tej osoby kary pozbawienia wolności albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności.

W razie otrzymania ENA w pierwszej kolejności prokurator przesłuchuje osobę, której on dotyczy, po czym kieruje sprawę do właściwego miejscowo sądu okręgowego. Na wniosek prokuratora sąd wobec takiej osoby może również zastosować środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, którego łączny okres nie może przekroczyć 100 dni.

Co istotne, samoistną podstawą zastosowania tymczasowego aresztu jest istnienie wydanego w innymi państwie członkowskim UE prawomocnego wyroku skazującego lub innej decyzji stanowiącej podstawę pozbawienia wolności osoby ściganej. Samoistną podstawę stosowania tego środka nie będzie zatem jedynie samo prowadzenie postępowania karnego przeciwko tej osoby na terytorium innego państwa członkowskiego UE. W posiedzeniu dotyczącym stosowania tego środka ma prawo wziąć udział zarówno obrońca, jak i prokurator.

W przedmiocie samego przekazania sąd decyduje na posiedzeniu, w którym także ma prawo wziąć udział obrońca i prokurator. Postanowienie to sąd zobowiązany jest co do zasady wydać w terminie 30 dni od dnia zatrzymania osoby ściganej, zaś fizycznie przekazanie winno z reguły nastąpić w terminie 10 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia w tym przedmiocie. Co istotne, postanowienie w przedmiocie przekazanie jest zaskarżalne, zaś termin na jego zaskarżenie wynosi 3 dni od dnia ogłoszenia postanowienia, a jeśli osoba ścigana została pozbawiona wolności i nie została sprowadzona na posiedzenie sądu termin ten wynosi 3 dni od dnia doręczenia tego postanowienia. Również i w tej sytuacji zalecane jest skorzystanie jednocześnie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika zarówno polskiego jak i kraju, będącego wystawcą ENA.

Czy Polska może odmówić wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania?

Mimo skierowania ENA do wykonania przez Polskę tj. do wydania osoby poszukiwanej na jego podstawie może ostatecznie nie dojść. Polskie przepisy wskazują sytuacje, w których istnieje bezwzględny zakaz wydania takiej osoby oraz sytuację, kiedy tego typu decyzja zależy wyłącznie od oceny i uznania sądu.

Do pierwszej kategorii należy zaliczyć sytuacje, w których:

1.  przestępstwo, którego dotyczy Europejski Nakaz Aresztowania, w wypadku jurysdykcji polskich sądów karnych, podlega darowaniu na mocy amnestii;
2. w stosunku do osoby ściganej zapadło w innym państwie prawomocne orzeczenie co do tych samych czynów oraz w wypadku skazania za te same czyny, osoba ścigania odbywa karę lub ją odbyła, albo kara nie może być wykonana według prawa państwa, w którym zapadł wyrok skazujący;
3. w stosunku do osoby ściganej zapadło prawomocne orzeczenie o przekazaniu do innego państwa członkowskiego UE;
4. osoba, której dotyczy Europejski Nakaz Aresztowania, z powodu wieku nie ponosi według prawa polskiego odpowiedzialności karnej za czyny będące podstawą wydania ENA;
5. naruszałoby to wolności i prawa człowieka i obywatela;
6. ENA został wydany został w związku z przestępstwem popełnionym bez użycia przemocy z przyczyn politycznych.

Do drugiej kategorii należy natomiast zaliczyć sytuację, w których:

1. Przestępstwo, będące podstawą wydania ENA nie stanowi przestępstwa według prawa polskiego, chyba, że chodzi o czyn zagrożony w państwie wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania karą co najmniej 3 lat pozbawienia wolności albo o czyn, za który może być orzeczony co najmniej w tym samym wymiarze inny środek polegający na pozbawieniu wolności będący przestępstwem takim jak: udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnianie przestępstw, przestępstwa o charakterze terrorystycznym, handel ludźmi, przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, nielegalne wytwarzanie, przetwarzanie, przemyt środków odurzających, prekursorów, środków zastępczych lub substancji psychotropowych lub obrót nimi, nielegalny obrót bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi lub radioaktywnymi, łapownictwo i płatna protekcja, oszustwo, wprowadzenie do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, fałszowanie oraz obrót fałszywymi pieniędzmi lub innymi środkami płatniczymi, przestępstwa przeciwko ochronie danych gromadzonych, przechowywanych, przetwarzanych lub przekazywanych w systemie informatycznym, przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu, w tym nielegalny obrót zagrożonymi gatunkami zwierząt i roślin, udzielenie pomocy w nielegalnym przekroczeniu granicy lub pobycie, zabójstwo, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nielegalny obrót organami i tkankami ludzkimi, bezprawne pozbawienie człowieka wolności, uprowadzenie człowieka dla okupu, wzięcie lub przetrzymywanie zakładnika, przestępstwa popełniona z powodów narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względy na bezwyznaniowość, rozbój z użyciem broni palnej lub groźby jej użycia, wymuszenie rozbójnicze z broni palnej lub groźby jej użycia, nielegalny obrót dobrami kultury, sprzeniewierzenie cudzego mienia, podrabianie oraz obrót podrobionego wyrobami, fałszowanie oraz obrót sfałszowanymi dokumentami, nielegalny obrót hormonami lub podobnymi substancjami, obrót kradzionymi pojazdami mechanicznymi, zgwałcenie, podpalenie, przestępstwa należącego do właściwości Międzynarodowego Trybunału Karnego, porwanie statku wodnego lub powietrznego, sabotaż bądź czyn nie stanowi przestępstwa z powodu braku lub odmiennego uregulowania w prawie polskim odpowiednich opłat, podatków, ceł lub zasad obrotu dewizowego –  to wówczas przesłanka ta nie ma zastosowania;
2. Przeciwko osobie ścigane na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania, toczy się w Polsce postępowania karne o przestępstwo, które stanowi podstawę ENA,
3. Wobec osoby ściganej, w związku z czynem będącym podstawą wydania ENA zapadło prawomocne orzeczenie o odmowie wszczęcia postępowania, o umorzeniu postępowania lub inne orzeczenie kończące postępowania w sprawie;
4. Według prawa polskiego nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary, a przestępstwa, których to dotyczy, podlegały jurysdykcji sądów polskich;
5. ENA dotyczy przestępstw, które według prawa polskiego zostały popełnione w całości lub w części, na terytorium Polski, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym;
6. Za czyn zabroniony, którego dotyczy ENA, w państwie wydania ENA można orzec karę pozbawienia wolności bez możliwości ubiegania się o jego skrócenie.

Co istotne, jeśli Europejski Nakaz Aresztowania został wydany wobec osoby ściganej, która jest obywatelem polskim, wykonanie ENA może nastąpić pod warunkiem, że czyn, którego ENA dotyczy, nie został popełniony na terytorium Polski ani na polskim statku wodnym lub powietrznym oraz stanowił przestępstwo według prawa polskiego lub stanowiłby przestępstwo według prawa polskiego w razie popełnienia na terytorium Polski, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili wpłynięcia ENA.

Europejski Nakaz Aresztowania nie będzie także podlegał wykonaniu, jeśli został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności wobec osoby ściganej, będącej obywatelem polskim albo korzystającej w Rzeczypospolitej Polskiej z prawa azylu, jeżeli nie wyrazi ona zgody na przekazanie. W takiej jednak sytuacji sąd orzeka o wykonaniu kary albo środka, orzeczonych przez organ sądowy państwa wydania nakazu europejskiego.

W zakresie spraw związanych z Europejskim Nakazem Aresztowania (ENA) Kancelaria Kopeć & Zaborowski oferuje:

• szczegółowe omówienie instytucji ENA, jego dopuszczalności, zakresu stosowania i wynikających z niego skutków wobec osoby ściganej;
• pomoc w ustaleniu okoliczności, które legły u podstaw wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania, w tym m.in. pomoc w ustaleniu postępowania w związku z którym nastąpiło wydane ENA, a także wykonanie fotokopii akt tego postępowania;
• analizę sytuacji prawnej i faktycznej osoby ściganej, w tym m.in. sporządzenie strategii działania oraz rekomendacje w zakresie dalszego postępowania osoby ściganej,
• pomoc w sporządzeniu wniosku o uchylenie ENA, w tym m.in. wsparcie w zebraniu materiału dowodowego stanowiącego jego podstawę;
• czynny udział w posiedzeniach dotyczących ewentualnego wydania bądź uchylenia Europejskiego Nakazu Aresztowania oraz w posiedzeniach związanych z jego wykonaniem, w tym również bieżąca analiza wyników ww. posiedzeń pod kątem dalszego postępowania w sprawie oraz bieżące doradztwo prawne w zakresie dalszego postępowania osoby ściganej;
• pełną współpracę z prawnikami zagranicznymi, w szczególności w zakresie niezbędnym do ustalenia okoliczności i unormowań prawnych związanych z wydaniem i wykonaniem Europejskiego Nakazu Aresztowania;
• pomoc w sporządzeniu zażalenia na postanowienie o przekazaniu osoby ściganej z Polski do państwa będącego wystawcą ENA, w tym m.in. wsparcie w zebraniu materiału dowodowego stanowiącego jego podstawę.

Potrzebujesz wsparcia w obszarze Europejskiego Nakazu Aresztowania (ENA)?

Skontaktuj się z nami!