- List żelazny -
Czym jest list żelazny?
To specjalny dokument (postanowienie Sądu), który zapewnienia oskarżonemu (podejrzanemu) przebywania na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania karnego, jeżeli spełni on określone w ustawie warunki.
Ważne!
Po wydaniu listu żelaznego nie jest dopuszczalne pozbawienie wolności w jakiejkolwiek formie, np. w wyniku zatrzymania, zarządzenia zatrzymania i przymusowego doprowadzenia czy tymczasowego aresztowania w sprawie, w której list został wydany.
Procedura dotycząca wydania listu żelaznego i wymagania formalne, jakie muszą zostać spełnione, by mógł on zostać wydany zostały uregulowane w art. 281-284a Kodeksu postępowania karnego.
Kto może się ubiegać o list żelazny?
O wydanie listu żelaznego można ubiegać się zarówno na etapie postępowania przygotowawczego (wobec podejrzanego) jak i w trakcie postępowania przed sądem (wobec oskarżonego). Istotnym jest, że list żelazny może zostać wydany tylko w stosunku do osoby, której postawiono już w postępowaniu zarzuty.
Na etapie postępowania przygotowawczego z wnioskiem o wydanie listu żelaznego może wystąpić prokurator, jak również podejrzany i jego obrońca. W tym drugim przypadku konieczny jest brak sprzeciwu prokuratora, co do złożonego wniosku.
Na etapie postępowania sądowego podmiotem inicjującym postępowanie o wydanie listu żelaznego jest sąd lub podejrzany i jego obrońca.
O wydanie listu żelaznego można ubiegać się, co do osoby będącej obywatelem polskim, obywatelem innego kraju lub nieposiadającej żadnego obywatelstwa.
Jakie trzeba spełniać warunki by mógł zostać wydany list żelazny?
Aby list żelazny mógł zostać wydany osoba, przeciwko której toczy się postępowanie karne – podejrzany lub oskarżony:
- musi przebywać poza granicami Polski (niezależnie od tego czy pobyt ten ma charakter stały czy czasowy i jakie są jego podstawy);
- musi złożyć oświadczenie, że będzie się stawiać w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym także na wezwanie prokuratora (w praktyce oświadczenie zazwyczaj stanowi załącznik do złożonego wniosku i ma formę pisemną);
- wróci do Polski, obierze sobie miejsce pobytu w kraju i bez pozwolenia sądu nie będzie się z niego oddalać;
- nie będzie nakłaniać do fałszywych zeznań lub wyjaśnień i nie będzie starać się w inny bezprawny sposób utrudniać postępowania karnego.
Właściwy Sąd
W kwestii wydania listu żelaznego, zarówno w fazie postępowania przygotowawczego, jak i sądowego, orzeka właściwy miejscowo sąd okręgowy. Należy przez to rozumieć sąd okręgowy, w którego okręgu będzie rozpoznawana (w przypadku sprawy na etapie postępowania przygotowawczego) lub jest rozpoznawana sprawa (w przypadku sprawy na etapie sądowym), w której ma zostać wydany podejrzanemu lub oskarżonemu list żelazny. Należy więc podkreślić, że jeśli sprawa jest już na etapie sądowym i toczy się przed sądem rejonowym, sądem apelacyjnym albo Sądem Najwyższym, to i tak o wydaniu listu żelaznego będzie orzekał właściwy sąd okręgowy.
Poręczenie majątkowe
Złożenie wniosku o wydanie listu żelaznego jest wolne od opłat sądowych. Trzeba jednak mieć na uwadze, że w niektórych przypadkach wydanie przez sąd listu żelaznego może zostać uzależnione od złożenia poręczenia majątkowego. W takiej sytuacji postępowanie o wydanie listu żelaznego ma charakter dwuetapowy. Najpierw sąd wydaje postanowienie, w którym określa wysokość, rodzaj, warunki poręczenia majątkowego oraz termin złożenia przedmiotu poręczenia majątkowego, a dopiero po złożeniu poręczenia majątkowego sąd okręgowy może wydać w formie postanowienia list żelazny.
Zakres obowiązywania listu żelaznego
Jeden list żelazny może być wydany wyłącznie co do jednego toczącego się postępowania przeciwko podejrzanemu lub oskarżonemu. Możliwe jest jednak wydanie więcej niż jednego listu żelaznego wobec tej samej osoby w kilku postępowaniach.
List żelazny wywołuje skutki wyłącznie w postępowaniu, w którym został zastosowany. Oznacza to, że jeśli przeciwko oskarżonemu toczy się jednocześnie kilka postępowań, a list żelazny wydany został tylko w jednym z nich, w pozostałych postępowaniach dopuszczalne jest zatrzymanie oskarżonego oraz jego tymczasowe aresztowanie. Nie obejmuje on także spraw, w których nastąpiło prawomocne skazanie.
Odwołanie listu żelaznego
Wydanie listu żelaznego gwarantuje podejrzanemu (oskarżonemu) pozostawanie na wolności aż do momentu prawomocnego zakończenia postępowania. Jednak Sąd odwołuje wydany list żelazny, jeśli osoba, wobec której został wydany list żelazny:
- naruszy chociaż jeden z warunków wskazanych w art. 282 § 1 k.p.k., tj. oddali się bez pozwolenia z sądu z obranego przez siebie i wskazanego sądowi miejsca pobytu w Polsce; będzie nakłaniać do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób będzie utrudniać postępowanie karne;
- bez usprawiedliwienia nie stawi się na wezwanie sądu lub prokuratora.
W takiej sytuacji przestają obowiązywać gwarancje listu żelaznego i oskarżony/podejrzany może zostać zatrzymany, zatrzymany i przymusowo doprowadzony czy też tymczasowo aresztowany w danej sprawie.
Co więcej, jeśli w sprawie zostało złożone poręczenie majątkowe, to w przypadku odwołania listu żelaznego udzielone wartości majątkowe podlegają przepadkowi albo ściągnięciu.
List żelazny a tymczasowe aresztowanie i Europejski Nakaz Aresztowania
Nie jest możliwe wydanie listu żelaznego oskarżonemu, co do którego wystąpiono o ekstradycję. To samo dotyczy sytuacji, gdy został wydany europejski nakaz aresztowania (ENA).
W wypadku gdy po złożeniu wniosku o ekstradycję lub wydaniu europejskiego nakazu aresztowania oskarżony zwrócił się o wydanie listu żelaznego, nie ma przeszkód do wycofania wniosku, uchylenia tymczasowego aresztowania i wydania listu żelaznego. Z tych samych względów nie można wystąpić o ekstradycję oskarżonego, któremu wydano list żelazny. W takim wypadku postanowienie sądu o wydaniu listu żelaznego stoi na przeszkodzie zastosowaniu tymczasowego aresztowania, które jest warunkiem koniecznym wystąpienia z wnioskiem ekstradycyjnym.
Za dopuszczalne uznano wydanie listu żelaznego, jeśli zastosowane w tej samej sprawie tymczasowe aresztowanie, europejski nakaz aresztowania lub ekstradycja zostaną uchylone. Sąd planujący wydanie listu żelaznego wobec osoby objętej środkiem izolacyjnym lub poszukiwawczym musi albo wystąpić do sądu stosującego o uchylenie izolacyjnego środka zapobiegawczego, w tym środków poszukiwawczych, albo samodzielnie podjąć taką decyzję procesową. Jest to możliwe także ze względu na właściwość rzeczową sądu okręgowego orzekającego w przedmiocie europejskiego nakazu aresztowania lub ekstradycji i listu żelaznego.
W art. 281 § 4 k.p.k. wyraźnie wskazano, że sąd, wydając list żelazny, zobowiązany jest uchylić tymczasowe aresztowanie, jeśli ten środek zapobiegawczy jest w danej sprawie stosowany. Jednak postanowienie o uchyleniu tymczasowego aresztowania staje się wykonalne dopiero z dniem uprawomocnienia się postanowienia o wydaniu listu żelaznego.
Czy można zaskarżyć odmowę wydania listu żelaznego?
Zażalenie przysługuje na postanowienie sądu o:
- wydaniu listu żelaznego;
- odmowie wydania listu żelaznego;
- odwołaniu listu żelaznego;
- orzeczeniu przepadku lub ściągnięciu wartości majątkowych udzielonych z tytułu poręczenia.
Zażalenie rozpoznaje sąd apelacyjny.
List żelazny a zakończenie postępowania
Z chwilą ustania mocy prawnej listu żelaznego (czyli po prawomocnym zakończeniu postępowania) oskarżony przestaje korzystać z gwarancji w nim udzielonych. Jednakże w przypadku wniesienia kasacji i w jej rezultacie uchylenia danego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania następuje „odnowienie” listu. Sprawa rozpoczyna się od nowa, więc oskarżony korzysta w pełni z praw wynikających z tego listu. Nie zachodzi konieczność wydania nowego postanowienia o wydaniu listu żelaznego.
W zakresie spraw związanych z wydaniem listu żelaznego Kancelaria Kopeć & Zaborowski oferuje:
- szczegółowe omówienie instytucji listu żelaznego, jego dopuszczalności, zakresu stosowania i wynikających z niego uprawnień i zobowiązań po stronie oskarżonego (podejrzanego);
- analizę sytuacji prawnej i faktycznej osoby, która chciałaby starać się o wydanie wobec niej listu żelaznego, w tym spełnienia wszystkich wymaganych ustawowo przesłanek;
- przygotowanie wniosku o wydanie listu żelaznego;
- pomoc z przygotowaniem stosownego oświadczenia załączanego do wniosku;
- kontakt z prokuratorem prowadzącym sprawę i ustalenia w zakresie wystąpienia przez niego z wnioskiem o list żelazny lub braku sprzeciwu, co do wydania wobec podejrzanego listu żelaznego;
- czynny udział w posiedzeniu w przedmiocie wydania listu żelaznego;
- sporządzenie zażalenia na postanowienie o odmowie wydania listu żelaznego, odwołaniu listu żelaznego czy orzeczeniu przepadku lub ściągnięciu wartości majątkowych udzielonych z tytułu poręczenia majątkowego.
Nasi eksperci z prawa karnego specjalizujący się w kwestiach dotyczących listu żelaznego są gotowi do pomocy!