- Naruszenie dóbr osobistych -
Czym są dobra osobiste?
Przyjmuje się, że dobra osobiste to chronione prawem dobra niemajątkowe, które przysługują każdej osobie. Wskazuje się przy tym, że dobra osobiste jako ściśle związane z daną osobą są niezbywalne i niedziedziczne. Powyższe nie wyklucza jednak posiadania niektórych dóbr osobistych przez osoby prawne. Katalog konkretnych dóbr osobistych oraz środki ich ochrony opisuje kodeks cywilny oraz orzecznictwo sądowe.
Jakie są dobra osobiste?
Zgodnie z art. 23 kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Nie jest to jednak katalog zamknięty dóbr osobistych, a sądownictwo odkryło takie dobra jak godność narodowa, poczucie przynależności do płci czy kult pamięci osoby zmarłej.
Jakie są przykłady naruszenia dóbr osobistych?
Z naruszeniem dóbr osobistych spotykamy się na co dzień. Najgłośniejsze przykłady dotyczą osób publicznych, polityków, piosenkarzy czy influencerów, przykładowo:
- Znany prezenter i dziennikarz Maciej Kurzajewski złożył przeciwko byłej żonie Paulinie Smaszcz pozew o naruszenie dóbr osobistych. Sprawa dotyczy publicznych wypowiedzi byłej małżonki sugerujących nawiązanie romansu z aktorką Katarzyną Cichopek podczas trwania związku małżeńskiego, które były przedmiotem wielu artykułów prasowych.
- Influencerka Caroline Derpienski pozwała firmę Danone za reklamę z Katarzyną Nosowską, która stanowiła parodię internetowej gwiazdy. Jak poinformowała zainteresowana, miała ona aż zażądać aż 50 milionów złotych z przeznaczeniem na cel społeczny.
- Aktywista i publicysta Jaś Kapela pozwał dziennikarza Krzysztofa Stanowskiego. Kapela miał zażądać przeprosin oraz 50 tysięcy złotych zadośćuczynienia za wpis na Twitterze („X”), w którym miał sugerować, że był on pod wpływem narkotyków podczas programu „Hejt Park” w Kanale Sportowym.
Jak się bronić przed naruszeniem dóbr osobistych?
Na podstawie art. 24 k.c. pokrzywdzonemu naruszeniem dóbr osobistych przysługują następujące roszczenia:
- zaniechania naruszania dóbr osobistych,
- usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, np. poprzez złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie,
- zadośćuczynienia pieniężnego na wybrany cel społeczny,
- zadośćuczynienia pieniężnego dla pokrzywdzonego.
Poza powyższymi roszczeniami, w przypadku wyrządzenia szkody, pokrzywdzony może dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych.
Ponadto, jeszcze przed uzyskaniem wyroku w sprawie cywilnej, możliwe jest uzyskanie zabezpieczenia powództwa polegającego np. na zakazie publikacji na określony temat przez naruszyciela.
Na czym polega roszczenie o zaniechanie naruszenia dóbr osobistych?
Roszczenie o zaniechanie naruszenia dóbr osobistych przysługuje osobom, których dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem. W toku postępowania należy wykazać ryzyko dalszych naruszeń, a także skonkretyzowania działań, których naruszyciel ma zaniechać.
Na czym polega roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych?
Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych najczęściej przyjmuje formę opublikowania oświadczenia w formie przeprosin. Oświadczenie powinno być adekwatne w formie i treści, to jest zapewnić możliwie najszerszą ochronę powodowi, ale jednak nie być nadmierną represją dla pozwanego. Równocześnie wskazuje się, że przeprosiny powinny być w takiej formule, w jakiej doszło do naruszenia. Z uwagi na powyższe, w praktyce spotyka się przeprosiny w różnych formach: jako list, ogłoszenie w prasie tradycyjnej i internetowej czy jako oświadczenie czytane przez lektora w telewizji.
Na czym polega roszczenie o zadośćuczynienie i zapłatę na cel społeczny?
Niejednokrotnie okazuje się, że powyższe roszczenia nie są wystarczające do naprawienia krzywdy. Ustawodawca wobec tego przewidział dwa rodzaje roszczeń majątkowych: o zadośćuczynienie oraz o zapłatę sumy na cel społeczny. Sąd oceniając wysokość zasądzanej kwoty bierze pod uwagę szereg czynników, a w szczególności: rodzaj naruszonego dobra, stopień i czas jego naruszenia oraz wielkość doznanej krzywdy.
Jak wygląda postępowanie sądowe w sprawie naruszenia dóbr osobistych?
Przebieg postępowania sądowego w sprawach o naruszenie dóbr osobistych ma wyjątkowy charakter w porównaniu z innymi sprawami cywilnymi.
Powód w postępowaniu o naruszenie dóbr osobistych musi:
- wykazać, że doszło do naruszenia dóbr – i je skonkretyzować;
- wskazać i sprecyzować, czego żąda – oraz uzasadnić swoje roszczenia.
Natomiast Sąd w trakcie postępowania o naruszenie dóbr osobistych sprawdza m.in.:
- Czy naruszenie dóbr osobistych było obiektywne, tj. czy w oczach przeciętnej osoby doszło do naruszenia?
- W jakim kontekście została sformułowana wypowiedź naruszająca dobra osobiste, np. w przypadku artykułu prasowego – jaka jest kompozycja artykułu, tytuły, podtytuły i zdjęcia?
- Czy naruszenie dóbr osobistych było bezprawne, np. czy dziennikarz działał w sposób rzetelny i staranny albo działał w obronie społecznie uzasadnionego interesu?
- Czy działanie było zawinione, tj. czy obiektywnie i subiektywnie można przypisać winę naruszycielowi?
Dopiero przejście powyższego procesu pozwoli na uzyskanie roszczeń, które przysługują osobie pokrzywdzonej z tytułu naruszenia dóbr osobistych. O tym jednak, czy w danym przypadku doszło do naruszenia dóbr osobistych oraz jakie środki wobec konkretnego naruszenia należy zastosować, winna każdorazowo decydować kompleksowa i wieloaspektowa analiza prawna i wizerunkowa.
Masz problem? Potrzebujesz wsparcia w związku z zaistniałym kryzysem wizerunkowym? Nie zwlekaj!