- Naruszenie dobrego imienia i czci -
Co zrobić, kiedy ktoś rozpowszechnia nieprawdziwe informacje na Twój temat, które Cię poniżają i wpływają na to, w jaki sposób jesteś postrzegany przez otoczenie? Jak walczyć z tzw. hejtem? Jednym z najczęściej naruszanych dóbr osobistych jest dobre imię, a jego naruszenie może mieć poważne konsekwencje społeczne i zawodowe. Warto zatem zawczasu zapoznać się z podstawowymi prawami związanymi z obroną swojej reputacji.
Czym jest cześć?
Cześć kwalifikujemy jako dobro osobiste człowieka, które można podzielić na dwie kategorie:
- cześć wewnętrzną, czyli poczucie własnej wartości jednostki w społeczeństwie oraz
- cześć zewnętrzną, czyli tzw. dobre imię człowieka, które postrzegane jest jako wyobrażenie społeczeństwa oraz najbliższego otoczenia o funkcjonowaniu i statusie danej jednostki w społeczeństwie.
Najprościej mówiąc – za cześć należy uznawać zarówno dobre imię, reputację, jak również jako oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi. Do naruszenia czci dochodzi zatem w sytuacjach, kiedy ktoś upublicznia nieprawdziwe zarzuty co do cech lub zachowania danej jednostki, wyraża niepochlebną, bezpodstawną oraz mijającą się z prawdą opinię w formie nieadekwatnej do sytuacji czy też wypowiada się w sposób naruszający dozwoloną krytykę.
Naruszenie czci – jak dochodzić swoich praw?
Mówiąc o roszczeniach związanych z ochroną dobrego imienia, prawo przyznaje nam możliwość dochodzenia swoich roszczeń zarówno na drodze cywilnej, jak i karnej.
- Odpowiedzialność cywilna
Kiedy dochodzi do naruszenia dobrego imienia i czci?
Zgodnie z art. 23 kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Orzecznictwo sądów polskich przyjmuje, że do naruszenia dobrego imienia dochodzi wówczas, gdy jesteśmy pomawiani o takie postępowanie lub właściwości, które mogą nas poniżyć w opinii publicznej bądź narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu czy rodzaju działalności.
Dla oceny, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych, decydujące znaczenie mają kryteria obiektywne a nie subiektywne odczucia osoby żądającej ochrony prawnej. Istotne jest zatem przede wszystkim reakcja społeczna na określone zachowanie, a ściślej, czy w odczuciu przeciętnie reagującej osoby zachowanie takie jest uważane za niedozwoloną ingerencję w sferę chronionych dóbr osobistych. Oznacza to, że zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego zachodzi wtedy, gdy działanie lub zaniechanie innej osoby godzi w obiektywnie uzasadnione interesy uprawnionego (Wyrok SA w Poznaniu z 5.07.2022 r., I ACa 948/21).
Czego można żądać w procesie o ochronę dobrego imienia i czci?
Osoba, która twierdzi, że doszło do naruszenia jej czci, może wytoczyć powództwo cywilne. W toku postępowania o ochronę dóbr osobistych możemy żądać m.in.:
a) zaniechania naruszeń
b) złożenia oświadczenia przez sprawcę o odpowiedniej formie i treści
c) zapłaty zadośćuczynienia
d) zapłaty odpowiedniej sumy na cel społeczny
e) zapłaty odszkodowania – jeżeli wskutek działania sprawcy nastąpiła szkoda majątkowa na osobie.
Jakie są koszty procesu o ochronę dobrego imienia i czci?
Wytaczając powództwo cywilne należy pamiętać o kosztach związanych z opłatami sądowymi, które są podstawą do dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. W obecnym stanie prawnym opłata od pozwu o naruszenie dóbr osobistych w zakresie roszczeń niemajątkowych jest stała i wynosi 600 zł. Jeżeli w ramach pozwu dochodzone będą również roszczenia majątkowe (zadośćuczynienie, odszkodowanie) należy pamiętać, że doliczona będzie dodatkowa opłata uzależniona od wysokości dochodzonych roszczeń.
- Odpowiedzialność karna
Czym jest zniesławienie?
Naruszenie dobrego imienia może niekiedy kwalifikować się również jako przestępstwo zniesławienia. Zgodnie z art. 212 kodeksu karnego, kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Czy każda krytyka będzie zniesławieniem?
Należy jednak zauważyć, że nie każda krytyka będzie zniesławieniem. Aby uznać czyn danej osoby za przestępstwo zniesławienia konieczne jest wypełnienie znamion czynu zabronionego. Jak wskazał Sąd Najwyższy – o zniesławiającym charakterze wiadomości przekazywanych przez sprawcę nie decyduje subiektywne poczucie pokrzywdzonego, lecz wyłącznie ocena obiektywna, tj. stwierdzenie, czy w odczuciu społecznym jest to zniesławienie. Nie wyczerpuje znamion zniesławienia zachowanie polegające na wyrażaniu opinii w ramach wykonywania uprawnień i obowiązków, z wyjątkiem sytuacji, gdy są one świadomie nieprawdziwe, a formułujący je działa w zamiarze ugodzenia w dobre imię lub poderwania zaufania do osoby opiniowanej.(Uchwała SN z 3.04.2023 r., I ZPI 44/22)
Zniesławić można np. pomawiając kogoś o popełnienie przestępstwa, stosowanie przemocy, niekompetencję.
Jak się ściga przestępstwo zniesławienia?
Przestępstwo zniesławienia ścigane jest z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że pokrzywdzony powinien samodzielnie sporządzić akt oskarżenia, wskazując osobę sprawcy oraz przedstawiając dowody na okoliczność wypełnienia znamion. Taki akt oskarżenia podlega opłacie w wysokości 300 zł. Należy uważać na krótki termin przedawnienia, ponieważ karalność przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
Podsumowanie dotyczące naruszenia czci i dobrego imienia
W cyfrowym świecie, w którym każdy może powiedzieć bądź napisać dosłownie wszystko o jakiejkolwiek jednostce, a twierdzenia te mogą rozpowszechnić się w sekundy na masową skalę, warto wiedzieć, jakie mamy narzędzia do walki z tzw. hejtem i naruszaniem naszego dobrego imienia oraz czci. Obowiązkiem każdego jest powstrzymanie się od działań naruszających cudze dobra osobiste. Pokrzywdzony tzw. hejtem ma co najmniej dwie drogi – cywilną, gwarantującą prawo do żądania zaniechania naruszeń swojego dobrego imienia, względnie usunięcia skutków dokonanych już naruszeń, jak i karną na drodze prywatnoskargowej.
Potrzebujesz pomocy z zakresu ochrony czci i dobrego imienia? Nasz zespół prawa prasowego i ochrony dóbr osobistych jest do Twojej dyspozycji.