- Naruszenie prawa do wizerunku -
W dobie powszechnej obecności mediów społecznościowych i szybkiego przepływu informacji, wizerunek staje się coraz bardziej narażony na zagrożenia. Naruszenie prawa do wizerunku następuje wówczas, gdy nasz wizerunek jest wykorzystywany bez zgody lub w sposób szkodliwy dla naszej reputacji. W otaczającym nas, cyfrowym świecie, niezwykle istotne jest zrozumienie, w jaki sposób prawo do wizerunku jest chronione, a także co możemy zrobić w przypadku jego naruszenia.
Czym jest wizerunek?
Wizerunkiem jest całokształt cech, które można połączyć z daną osobą. Składają się na nie zarówno sylwetka danej osoby, jej ubiór, jak również cechy charakterystyczne odróżniające ją od innych jednostek. Wizerunek może być utrwalony na fotografii, filmie, rysunku, czy innym nośniku, stanowiąc tym samym osobiste dobro, chronione przez przepisy ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych oraz regulacje dotyczące ochrony dóbr osobistych zawarte w kodeksie cywilnym.
Na czym polega naruszenie prawa do wizerunku?
Naruszenie prawa do wizerunku może przybierać różnorakie formy, w tym m.in.:
a) wykorzystanie wizerunku bez zgody danej osoby tj. publikowanie czy wykorzystanie wizerunku osoby w celach komercyjnych bez uzyskania jej wyraźnej zgody;
b) manipulacja wizerunkiem np. edycja lub modyfikowanie wizerunku danej jednostki, który może w konsekwencji szkodzić jej reputacji;
c) upublicznianie prywatnych zdjęć np. rozpowszechnianie prywatnych zdjęć lub materiałów bez zgody osoby na nich przedstawionej, w szczególności w sytuacjach intymnych;
d) wykorzystanie wizerunku w kontekście nieodpowiednim tj. umieszczenie czy wykorzystanie wizerunku osoby w kontekście, który może ją znieważać, obrażać lub szkodzić jej reputacji.
Jakie są przepisy dotyczące publikowania wizerunku?
Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Jednocześnie wskazany powyżej przepis wyłącza pewien krąg osób, od których nie jest konieczne posiadanie zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku. Dotyczy to osób powszechnie znanych, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Poprzez osoby powszechnie znane orzecznictwo przyjmuje takie jednostki, które wprost lub w sposób dorozumiany godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu. Nie są to jednak tylko aktorzy, piosenkarze lub politycy, lecz także osoby prowadzące inną działalność, na przykład gospodarczą lub społeczną. (Wyrok SN z 20.07.2007 r., I CSK 134/07)
W zakresie zgromadzeń czy imprez publicznych należy mieć świadomość, że osoba decydująca się na udział w publicznym zgromadzeniu nie tyle wyraża w sposób dorozumiany zgodę na upublicznienie jej wizerunku jako szczegółu całości, ale godzi się na to, że wizerunek taki może zostać rozpowszechniony w ramach publikacji całości bez jej zgody, dorozumianej czy nie – to nie ma w tym przypadku znaczenia, ponieważ zgoda taka nie jest wymagana na podstawie regulacji ustawowej (Wyrok SA w Łodzi z 6.10.2014 r., I ACa 429/14).
Jak dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa do wizerunku?
Zgodnie z art. 23 kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Wizerunek niezaprzeczalnie jest dobrem osobistym człowieka, które jest skutecznie chronione przepisami prawa cywilnego. Podstawą roszczeń jest art. 24 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym można dochodzić:
a) zaniechania dalszego działania na szkodę danej osoby;
b) złożenia przez sprawcę oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (zazwyczaj oświadczenie przybiera formę publicznych przeprosin);
c) zapłaty zadośćuczynienia;
d) zapłaty odpowiedniej sumy na cel społeczny;
e) zapłaty odszkodowania – jeżeli wskutek działania sprawcy nastąpiła szkoda majątkowa na osobie.
Podobny katalog roszczeń w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby na nim przedstawionej przewidują przepisy prawa autorskiego (art. 78 ust. 1 w zw. z art. 83 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Pierwszym krokiem do dochodzenia ww. roszczeń jest zazwyczaj wezwanie sprawcy do zaniechania naruszania wizerunku i usunięcia skutków dokonanego już naruszenia, a jeżeli takie działania nie przyniosą skutku – wytoczenie powództwa cywilnego.
Jakie są opłaty od pozwu o ochronę wizerunku?
Wytaczając powództwo cywilne należy pamiętać o kosztach związanych z opłatami sądowymi, które są podstawowym warunkiem formalnym dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. W obecnym stanie prawnym opłata od pozwu o naruszenie dóbr osobistych w zakresie roszczeń niemajątkowych (np. zamieszczenia przeprosin w odpowiedni sposób i odpowiedniej formie) jest stała i wynosi 600 zł.
Co istotne, jeżeli w przypadku danego naruszenia dochodzone będą dodatkowo roszczenia majątkowe (np. roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną wskutek naruszenia wizerunku krzywdę), oprócz stałej opłaty 600 zł, należy uiścić również opłatę uzależnioną od wysokości dochodzonych roszczeń. Zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłaty zależą od wartości przedmiotu sporu i wynoszą:
a) do 500 złotych – 30 zł;
b) ponad 500 złotych do 1500 złotych – 100 zł;
c) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – 200 zł;
d) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – 400 zł;
e) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – 500 zł;
f) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – 750 zł;
g) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – 1000 zł;
h) ponad 20 000 złotych – opłata stosunkowa wynosząca 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.
Podsumowanie dotyczące naruszenia prawa do wizerunku
Naruszenie prawa do wizerunku jest coraz powszechniejszym problemem w dobie rozwoju technologicznego i zwiększonej dostępności mediów. Promowanie świadomości w zakresie przysługujących praw jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa jednostek w świecie, gdzie wizerunek staje się coraz bardziej podatny na manipulacje i nieuprawnione wykorzystanie.
Potrzebujesz pomocy z zakresu ochrony prawa do wizerunku? Nasz zespół prawa prasowego i ochrony dóbr osobistych jest do Twojej dyspozycji.