- Niedopełnienie obowiązku -
Na czym polega przestępstwo niedopełnienia obowiązków?
Przestępstwo wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym, znane również jako przestępstwo nadużycia zaufania i polega na wyrządzeniu znacznej szkody majątkowej przez nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków.
Co obejmuje pojęcie niedopełnienia obowiązków?
Za przestępstwo wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym (w zakresie niedopełnienia obowiązków) odpowiada osoba uprawniona do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej i posiadająca z tego tytułu szereg obowiązków. Uprawnienia i obowiązki wynikają z ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy powierzającej zajmowanie się tymi sprawami.
Pojęcie niedopełnienia ciążącego obowiązku wydawać się może dość jasne i precyzyjne, jednak w praktyce potrafi przysporzyć wielu problemów interpretacyjnych. Kiedy zatem dojdzie do niedopełnienia ciążącego obowiązku przez osobę zobowiązaną?
W uproszczeniu niedopełnienie obowiązku polega na zaniechaniu czynności, do której osoba była zobowiązana w ramach swoich uprawnień i kompetencji.
W praktyce jednak ustalenie zakresu konkretnie nadanych obowiązków dokonywane musi być przy uwzględnieniu struktur organizacyjnych podmiotu i zasad podejmowania decyzji w odniesieniu do oznaczonej instytucji.
Może się zdarzyć, że – przykładowo – z uwagi na zakres działalności w danej spółce, obowiązek zajmowania się jej sprawami majątkowymi przybrać może formę wyłącznie czynności przygotowujących, poprzedzających formalne rozstrzygnięcie sprawy, w której to ostateczna decyzja podjęta zostanie przez kogoś innego. W takim przypadku już samo udzielenie porady czy przygotowanie zarysu decyzji uznawane będzie za ciążący na osobie obowiązek, w którego przypadku niedopełnienia, odpowiadać można ona za przestępstwo wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym.
Niedopełnieniem obowiązku będzie zarówno całkowita bierność w działaniu, kiedy działanie to było wymagane, jak i podjęcie czynności, która końcowo okazuje się niewystarczająca w okolicznościach danej sytuacji.
Brak odpowiedniego przygotowania a niedopełnienie obowiązku
Ocena, czy zachowanie konkretnej osoby stanowiło niedopełnienie obowiązku, może być oparta na wzorcu „dobrego gospodarza”. Wzorzec ten odnosi się do osoby, która z wystarczającą starannością i rozwagą dąży do osiągnięcia jak najkorzystniejszych – z perspektywy danego podmiotu i specyfiki biznesu – rozwiązań. Aby ktoś mógł zostać uznany za „dobrego gospodarza”, musi być odpowiednio przygotowany teoretycznie i praktycznie.
Wzorzec „dobrego gospodarza” jest jednak narzędziem pomocniczym, a nie jedynym kryterium oceny działania osoby zajmującej się sprawami majątkowymi. Nie można oczekiwać, że osoba ta będzie posiadała wiedzę na każdy temat i będzie w stanie przewidzieć wszystkie możliwe konsekwencje decyzji biznesowych. Ocena sytuacji musi uwzględniać indywidualne cechy osoby podejmującej decyzje, jej wiedzę, doświadczenie oraz specyficzne okoliczności sprawy.
W praktyce wskazuje się, że przy ocenie niedopełnienia obowiązków przez osobę zajmującą się sprawami majątkowymi podmiotu, ważnym jest, aby ustalić jakie procedury funkcjonowały w danej instytucji w czasie podejmowania decyzji oraz czy – i w jakim zakresie – osoba zajmująca się sprawami majątkowymi się z nimi zaznajomiła.
Jeśli natomiast w danej organizacji procedury nie zostały wdrożone, a osoba podejmująca decyzję opierała się na swoim doświadczeniu zawodowym i zaufaniu do innych pracowników, wówczas można tej osobie przypisać nieumyślne popełnienie przestępstwa.
Granice uzasadnionego ryzyka gospodarczego a niedopełnienie obowiązku
Aby nadane obowiązki mogły być uznane za obowiązki związane z prowadzeniem spraw majątkowych danej instytucji, wiązać się muszą z samodzielnością decyzyjną zobowiązanego. Analiza sytuacji w zakresie niedopełnienia obowiązku przez osobę zajmującą się sprawami majątkowymi danego podmiotu, nie może obyć się bez uwzględnienia granic uzasadnionego ryzyka gospodarczego.
Podejmowanie ryzyka gospodarczego, z oczywistych przyczyn nieodłącznie wpisane jest w ramy prowadzenia działalności gospodarczej. Oczywistym jest, że podejmując decyzje odnośnie spraw majątkowych należy badać możliwość wystąpienia ryzyka niepowodzenia swoich działań, jednak nie jest to równoznaczne z automatycznym zakazem jego podejmowania, gdyż byłoby to częściowo sprzeczne z celem i zasadami prowadzenia działalności gospodarczej.
Przysporzenie strat finansowych podmiotowi nie oznacza automatycznie sankcji karnej. Odpowiedzialność karna za niedopełnienie obowiązków powinna być brana pod uwagę dopiero wtedy, gdy można wykazać, że osoba działała świadomie lub przy zachowaniu należytej staranności mogła uniknąć błędu.
Jak stwierdzić czy doszło do niedopełnienia obowiązku?
W celu ustalenia, czy doszło do niedopełnienia obowiązku przez osobę obowiązaną do zajmowania się sprawami majątkowymi danego podmiotu, zwykle w sprawach organy ścigania bądź sądy powołują biegłych specjalistów z obszaru, w którym dana decyzja menadżera została podjęta. Na etapie postępowania sądowego opinie biegłych są kluczowe. Biegli oceniają zasadność działań pod kątem ekonomicznym i zgodności z zasadami prawidłowej gospodarki.
W sprawach gospodarczych opinia biegłego może przesądzić o wyniku całego postępowania, wobec czego istotnym jest niezależna weryfikacja tego, czy została ona sporządzona rzetelnie, profesjonalnie na podstawie wszystkich okoliczności sprawy. Stwierdzenie nieprawidłowości w opinii biegłego sądowego implikuje konieczność proaktywnych działań procesowych tj. choćby złożenie wniosku o sporządzenie nowej opinii, bądź przedłożenie dokumentu – opinii prywatnej – która skutecznie podważy wnioski sformułowane w nierzetelnej opinii zleconej przez sąd czy prokuraturę.
Zakres usług kancelarii Kopeć & Zaborowski przy przestępstwach dotyczących niedopełnienia obowiązków obejmuje:
- przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w podmiotach gospodarczych ukierunkowanego na wykrycie potencjalnych nieprawidłowości związanych z niedopełnieniem obowiązków przez menadżerów/organy zarządzające;
- analizę dokumentacji oraz wszelkich innych źródeł dowodowych (tj. np. korespondencji elektronicznej) związanych ze stwierdzeniem potencjalnych nieprawidłowości dotyczących niedopełnienia obowiązków przez menadżerów/organy zarządzające;
- reprezentację podmiotów gospodarczych w postępowaniach karnych jako pokrzywdzonych bezprawnym działaniem menadżerów
- obronę karną osób, którym zarzucane jest przestępstwo menadżerskie w toku postępowania przygotowawczego jak również przed sądami wszystkich instancji;
- bieżące doradztwo prawne w zakresie mitygacji ryzyk prawnokarnych w organizacji;
- przeprowadzenie szkoleń dla menadżerów w zakresie prawidłowego i zgodnego z prawem karnym zarządzania organizacją;
- stworzenie kompleksowych procedur korporacyjnych minimalizujących ryzyko wystąpienia nadużyć w organizacji, w tym przestępstw popełnionych na jej szkodę przez kadrę zarządzającą.
Masz problem prawny? Potrzebujesz wsparcia w zakresie przestępstwa niedopełnienia obowiązków? Nie zwlekaj!