- Ochrona wizerunku uczestników postępowania sądowego -
Czy uczestnikom postępowania sądowego przysługuje ochrona ich wizerunku?
Ochrona wizerunku uczestników postępowania sądowego stanowi kluczowy filar współczesnego systemu prawnego, który równoważy wymóg jawności postępowania z prawem jednostki do ochrony swoich dóbr osobistych. W kontekście dynamicznego rozwoju technologii, zwłaszcza mediów społecznościowych i szybkiego przekazu informacji, zagadnienie ochrony wizerunku uczestników postępowania nabiera szczególnego znaczenia.
Czy wizerunek jest dobrem osobistym?
Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Czy wizerunek podlega ochronie?
Wizerunek niewątpliwie stanowi niezbywalne dobro osobiste jednostki, objęte skuteczną ochroną przewidzianą w ramach przepisów prawa cywilnego. Ochrona ta oparta jest w szczególności na postanowieniach art. 24 Kodeksu cywilnego, który umożliwia dochodzenie roszczeń obejmujących m.in.:
- zaniechanie dalszego naruszania wizerunku,
- złożenie przez sprawcę stosownego oświadczenia (często w postaci publicznych przeprosin),
- uzyskanie zadośćuczynienia,
- wpłatę określonej kwoty na cel społeczny oraz
- naprawienie szkody majątkowej.
Podobny zakres roszczeń w kontekście rozpowszechniania wizerunku stanowiący podstawę do dochodzenia praw jednostki zawarty jest również w art. 78 ust. 1 w zw. z art. 83 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Jak chronić swój wizerunek?
Procedura dochodzenia wyżej wskazanych roszczeń zazwyczaj rozpoczyna się od wezwania sprawcy do zaniechania naruszania wizerunku oraz usunięcia skutków już dokonanego naruszenia. W przypadku braku skutecznej reakcji, możliwe staje się podjęcie dalszych kroków, w tym wytoczenie powództwa cywilnego o zaprzestanie naruszania dóbr osobistych danej jednostki.
Kiedy może dojść do naruszenia wizerunku uczestników postępowania sądowego?
Do naruszenia wizerunku uczestników postępowania może dojść w szczególności w przypadku sporów sądowych mających ważny interes społeczny. Takie spory często są tematem medialnym, a w samym postępowaniu może brać udział telewizja bądź przedstawiciele gazet.
Art. 13 ustawy prawo prasowe stanowi istotne wytyczne dotyczące komunikacji i publikacji w kontekście spraw sądowych, dbając o równowagę między prawem do informacji a ochroną prywatności i godności uczestników postępowań sądowych. Zgodnie z treścią przepisu:
1. Nie wolno wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji.
2. Nie wolno publikować w prasie wizerunku i innych danych osobowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak również wizerunku i innych danych osobowych świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę.
3. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 2, nie narusza przepisów innych ustaw. Właściwy prokurator lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny interes społeczny, na ujawnienie wizerunku i innych danych osobowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe.
4. Na postanowienie w przedmiocie ujawnienia wizerunku i innych danych osobowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy, w którego okręgu toczy się postępowanie. Postanowienie wydane w toku postępowania przygotowawczego staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia.
Co więcej, art. 14 ust. 1 oraz 3 ustawy prawo prasowe wskazuje, że publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych wymaga zgody osób udzielających informacji a osoba udzielająca informacji może z ważnych powodów społecznych lub osobistych zastrzec termin i zakres jej opublikowania.
W związku z powyższym, wizerunek osoby będącej uczestnikiem postępowania sądowego nie może zostać opublikowany oraz wykorzystywany w mediach bez wyraźnej zgody danej jednostki.
Jakie są wyjątki w zakresie ochrony wizerunku uczestnika postępowania?
Należy podkreślić, że każde wykorzystywanie wizerunku ma swoje wyjątki – tak jest też w przypadku wykorzystywania wizerunku uczestników postępowania. Zgodnie z przytoczonym powyżej art. 13 ust. 3 ustawy prawo prasowe, sąd lub prokurator może zezwolić, aby wizerunek danej osoby był ujawniony, jeżeli jest to usprawiedliwione ważnym interesem społecznym.
Przykładem w tym zakresie może być wydanie listu gończego za daną osobą. Wydanie listu gończego może mieć miejsce zarówno w trakcie postępowania przygotowawczego, jak i w trakcie postępowania sądowego. Konieczność wystawienia listu gończego uzależniona jest od spełnienia dwóch kluczowych przesłanek: wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu oraz ukrywania się danej osoby.
Ten proces ma na celu intensyfikację działań mających na celu zlokalizowanie poszukiwanej osoby. Jest to krok ostateczny, podjęty w przypadku, gdy inne środki dochodzenia nie przynoszą skutku, a osoba jest nadal niedostępna dla organów ścigania. Taki przypadek wyczerpuje zatem przesłankę ważnego interesu społecznego.
Jednocześnie należy zauważyć, że nawet list gończy powinien ograniczać się jedynie do podstawowych danych identyfikujących daną jednostkę, a samo zdjęcie przedstawiać jedynie twarz poszukiwanej osoby. Jak wskazuje się w orzecznictwie – postuluje się w literaturze przedmiotu umiar i rozwagę w korzystaniu z różnych sposobów upublicznienia listu gończego, z uwagi na potrzebę ochrony sfery prywatności osoby korzystającej z domniemania niewinności. Zgadzając się z powyższymi wypowiedziami, zaakcentować należy, iż publikacja listu gończego winna być dokonana jedynie w granicach niezbędnych dla ujęcia sprawcy, z poszanowaniem jego dóbr osobistych (Wyrok SA w Gdańsku z 5.12.2012 r., I ACa 626/12, LEX nr 1642708).
Potrzebujesz pomocy z zakresu ochrony wizerunku uczestnika postępowania sądowego? Nasz zespół prawa prasowego i ochrony dóbr osobistych jest do Twojej dyspozycji.