- Pojednanie z pokrzywdzonym -

Czym jest pojednanie z pokrzywdzonym?

Pojednanie z pokrzywdzonym jest swego rodzaju przebaczeniem przez pokrzywdzonego tego, że sprawca popełnił przeciwko niemu przestępstwo. Chodzi o osiągnięcie stanu pogodzenia się ze sprawcą, nieżywienia do niego urazy. Efektem pojednania jest zażegnanie powstałego konfliktu, zaś skutkiem tych działań – sytuacja, w której pokrzywdzony nie rości do sprawcy pretensji.

W jaki sposób może nastąpić pojednanie?

Kodeks karny nie precyzuje sposobu pojednania sprawcy z pokrzywdzonym, stąd do pogodzenia się może dojść na wiele sposobów. W praktyce najczęściej dochodzi do pojednania:

w drodze mediacji,

w ugodzie sądowej,

w ramach ugody pozasądowej bądź

pojednanie w sposób nieformalny.

Dla osiągnięcia skutków procesowych nie ma znaczenia sposób pojednania. Istotne jest jedynie, aby sąd stwierdził, że pojednanie sprawcy i pokrzywdzonego miało miejsce. Sąd przed którym sprawa się toczy może otrzymać informację o pojednaniu w formie dokumentu (protokół z mediacji wraz z zawartą ugoda, podpisana przez strony ugoda pozasądowa) lub w formie odebrania od pokrzywdzonego i sprawcy oświadczeń i zapisania ich w protokole rozprawy.

Możliwe jest również zakończenie konfliktu przez skierowanie stosownego pisma w tej sprawie do prokuratury lub sądu, bez konieczności osobistego stawiennictwa, jak też pisma skierowanego bezpośrednio do pokrzywdzonego, a następnie uzyskania akceptacji pokrzywdzonego. Wystarczająca jest treść oświadczenia, z której niezbicie wynika, że konflikt został zakończony, a szkoda została naprawiona, bądź też uzgodniono sposób jej naprawienia.

W praktyce sądowej, nawet po otrzymaniu np. protokołu z mediacji wraz z zawartą ugodą, sąd dodatkowy wysłuchuje na rozprawie zarówno oskarżonego jak i pokrzywdzonego, aby przed wydaniem wyroku mieć pewność co do aktualności zawartego porozumienia oraz dokonanego pojednania.

Jaki wpływ ma pojednanie z pokrzywdzonym na wysokość wymierzanej sprawcy kary?

Kodeks karny nastawiony jest na rozwiązywanie konfliktu między sprawcą przestępstwa a pokrzywdzonym. Prawodawca uznaje to za jeden z najistotniejszych celów procesu karnego. Stąd obowiązujące regulacje mocno akcentują potrzebę pojednania sprawcy i pokrzywdzonego oraz naprawienia szkody wyrządzonej popełnionym przestępstwem. Prawo karne przewiduje, że pojednanie stron stanowi okoliczność łagodzącą, wpływającą na obniżenie wymierzanej sprawcy kary, a nadto – daje sądowi możliwość zastosowania tzw. „nadzwyczajnego złagodzenia kary”.

Owo „nadzwyczajne złagodzenie kary” oznacza wymierzenie kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Przykładowo: jeśli sprawca ukradł rzecz wartą 5.000 zł., to sąd po stwierdzeniu winy, może wymierzyć mu karę w zakresie od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Jednakże w razie pojednania sprawcy z pokrzywdzonym oraz naprawienia szkody, sąd może wymierzyć karę mniejszą niż powyższe minimum, a więc np. 5 miesięcy pozbawienia wolności.

Jak widać na opisanym przykładzie, prawo karne premiuje postawę stron procesu wyrażającą się w pojednaniu, przeproszeniu, przebaczeniu i przywróceniu stanu sprzed popełnienia przestępstwa. Pojednanie stron ma znaczenie także dla kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Czy zachowanie się pokrzywdzonego ma wpływ na karę wymierzaną sprawcy?

Zachowanie pokrzywdzonego po popełnieniu przestępstwa ma w praktyce wpływ na rodzaj i wysokość kary wymierzanej sprawcy – w szczególności jeśli zachowanie to przybiera formę przebaczenia. Trzeba jednakże zauważyć, że nieprzejednana postawa pokrzywdzonego, który odrzuca kolejne próby pojednania ze strony sprawcy, nie może w sposób negatywny przekładać się na wymierzaną sprawcy sankcję.

Czy dla znacznego obniżenia kary sprawcy wystarczające jest samo pojednanie
z pokrzywdzonym?

Kodeks karny wskazuje, że pojednanie sprawcy z pokrzywdzonym jest jednym z warunków tzw. „nadzwyczajnego złagodzenia kary”. Nie jest to jednakże warunek wyłączny. W omawianym przypadku konieczne jest – łącznie – pojednanie stron oraz naprawienie szkody albo pojednanie stron i uzgodnienie sposobu naprawienia szkody.

W przypadku naprawienia szkody w całości, zgoda pokrzywdzonego dotyczy tylko faktu pojednania sprawcą. Jeśli szkoda nie została jeszcze naprawiona, pokrzywdzony musi wyrazić zgodę zarówno co do samego faktu pojednania, jak i co do sposobu naprawienia szkody.

Jakie są konsekwencje wynikające z pojednania stron lub odmowy próby pojednania – w postępowaniu prywatnoskargowym?

W postępowaniach z oskarżenia prywatnego (chodzi o „najlżejsze” przestępstwa takie jak naruszenie nietykalności cielesnej, zniesławienie lub znieważenie – w postępowaniach prywatnoskargowych pokrzywdzony może ścigać sprawcę przed sądem bez udziału prokuratury, wnosząc do sądu tzw. prywatny akt oskarżenia) postępowanie pojednawcze jest pierwszym i koniecznym etapem postępowania karnego. Posiedzenie takie prowadzi sąd wzywając i nakłaniając strony do pojednania.

W razie pogodzenia się sprawcy z pokrzywdzonym postępowanie z oskarżenia prywatnego umarza się. Prawodawca doszedł do wniosku, że pojednanie stron i przebaczenie jest tak istotną okolicznością, że – w odniesieniu do najlżejszych przestępstw jest to wystarczająca podstawa by zakończyć proces karny.

Co istotne – nie tylko pojednanie stron ma istotny wpływ na dalszy bieg procesu karnego. W przypadku kiedy pokrzywdzony (w procesie prywatnoskargowym pełni rolę oskarżyciela prywatnego) oraz jego pełnomocnik nie stawią się na posiedzenie pojednawcze, zaniechanie takie uważa się za odstąpienie od oskarżenia, czego skutkiem jest – umorzenie postępowania przez sąd. W trakcie posiedzenia pojednawczego istotna jest reprezentacja oskarżyciela prywatnego przez pełnomocnika – adwokata lub radcę prawnego – gdyż stawiennictwo już tylko pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze uniemożliwi umorzenie postępowania.

W jakim terminie może nastąpić pojednanie sprawcy z pokrzywdzonym?

Skoro pojednanie stron niejednokrotnie ma istotny wpływ na wymiar orzekanej przez sąd kary, pogodzenie takie powinny nastąpić najpóźniej na rozprawie głównej, a więc – przed wydaniem wyroku przez sąd pierwszej instancji. W postępowaniach z oskarżenia prywatnego – pojednanie takie może nastąpić także w postępowaniu apelacyjnym, a więc – przed wydaniem wyroku przez sąd drugiej instancji.

Czy możliwe jest pojednanie w razie śmierci pokrzywdzonego przed wydaniem wyroku?

W razie śmierci pokrzywdzonego w toku procesu karnego, pojednać się ze sprawcą może osoba najbliższa dla pokrzywdzonego (np. rodzic, dziecko, małżonek, siostra).

Czy możliwe jest pojednanie w sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest małoletni?

Także w sprawach, w których pokrzywdzonym jest małoletni, jego pojednanie ze sprawcą jest możliwe. W takiej sytuacji do pojednania uprawniony jest rodzic małoletniego lub opiekun, wykonujący jego prawa.

Jeśli natomiast przestępstwo przeciwko małoletniemu zostałoby wyrządzone przez jego rodzica, wówczas do pojednania uprawniony będzie kurator – wyznaczony przez sąd opiekuńczy i za zgodą tegoż sądu – po wysłuchaniu małoletniego.

Ważne!

W przypadku przestępstwa skierowanego przeciwko kilku pokrzywdzonym, nie można mówić o pojednaniu, gdy sprawca pojednał się np. tylko z jednym z nich. W przeciwnym razie, w braku pojednania z pozostałymi osobami, mielibyśmy do czynienia z naruszeniem praw pozostałych pokrzywdzonych.

W postępowaniu karnym, także w aspekcie możliwego pojednania sprawcy z pokrzywdzonym, warto skorzystać z pomocy doświadczonych prawników specjalizujących się w prawie karnym.

W zakresie spraw karnych i pojednania z pokrzywdzonym usługi kancelarii Kopeć & Zaborowski obejmują:

reprezentację pokrzywdzonego lub oskarżonego (podejrzanego) na każdym etapie postępowania;

udział i prowadzenie rozmów stron w zakresie pojednania lub w toku mediacji – prowadzonej przez profesjonalnego mediatora;

w postępowaniu prywatnoskargowym – przygotowanie prywatnego aktu oskarżenia, reprezentację Klienta na posiedzeniu pojednawczym, w toku postępowania mediacyjnego, a także w dalszym toku procesu.

Masz problem? Potrzebujesz wsparcia w zakresie prawa karnego lub pojednania z pokrzywdzonym? Nie zwlekaj!

Skontaktuj się z nami!

Zapraszamy także do zapoznania się z naszą pełną ofertą dotyczącą prawa karnego.