- Przywłaszczenie -
Na czym polega przestępstwo przywłaszczenia?
Przestępstwo „przywłaszczenia” oraz jego kwalifikowany typ określany mianem „sprzeniewierzenia zostały uregulowane w art. 284 k.k.
Zgodnie z art. 284 § 1 k.k. kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Stosownie do treści art. 284 § 2 k.k. kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Przestępstwo przywłaszczenia rzeczy polega w skrócie na postąpieniu z cudzą rzeczą tak jak jej właściciel. Chodzi zatem o podjęcie przez sprawcę względem cudzej rzeczy działań, do których nie jest on uprawniony, a jest do nich uprawniony właściciel, np. dokonanie sprzedaży telefonu komórkowego nie będącego własnością sprawcy, czy też pobieranie czynszu z tytułu dzierżawy urządzeń nie będących własnością sprawcy.
Istotą przywłaszczenia jest zewnętrzne zachowanie sprawcy, które przejawia się włączeniem rzeczy do swojego majątku albo wykonywaniem do niej w inny sposób uprawnień właścicielskich z pokrzywdzeniem właściciela rzeczy. Za przywłaszczenie można przykładowo uznać działanie polegające na sprzedaży cudzego roweru, w posiadanie którego sprawca wszedł wcześniej w sposób legalny. Z drugiej strony nie będzie przywłaszczeniem krótkotrwałe używanie cudzego roweru wbrew woli właściciela, jeśli użytkownik roweru nie ma zamiaru na stałe włączyć go do swojego majątku.
Na czym polega przestępstwo sprzeniewierzenia?
Typ kwalifikowany przestępstwa przywłaszczenia określany mianem sprzeniewierzenia polega na przywłaszczeniu rzeczy, która wcześniej została sprawcy powierzona na podstawie określonego tytułu prawnego. Do popełnienia przestępstwa sprzeniewierzenia dochodzi zatem w sytuacji, w której sprawca, któremu rzecz powierzono dąży następnie do włączenia tej rzeczy do swojego majątku, a tym samym definitywnego oddzielenia uprawnionej osoby od stanowiącej jego własność rzeczy.
Za sprzeniewierzenie może przykładowo zostać uznane działanie polegające na sprzedaży lub konsekwentnym odmawianiu wydania wbrew żądaniu właściciela samochodu powierzonego pierwotnie na podstawie umowy leasingu lub sprzętu komputerowego powierzonego pracownikowi na podstawie umowy o pracę jeśli sprawca działa z zamiarem zachowania tej rzeczy dla siebie.
Warto również wspomnieć, że zgodnie z art. 284 § 3 k.k. jeśli przywłaszczono rzecz znalezioną lub sprawa należy do wypadku mniejszej wagi, przywłaszczający podlegać będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Wypadkiem mniejszej wagi jest sytuacja, w której sprawca przywłaszcza rzecz bez wcześniejszego planu lub przygotowania, a rzecz przywłaszczana jest rzeczą o niskiej wartości.
Na czym polega przywłaszczenie praw majątkowych?
Nie należy zapominać, że przedmiotem przywłaszczenia mogą być również prawa majątkowe takie jak np. prawo własności albo prawa związane z akcjami (prawo głosu, prawo do dywidendy). Przykładem takiego przestępstwa może być np. pobieranie dywidendy z cudzych akcji albo zwolnienie osoby trzeciej z długu wbrew woli właściciela.
Jakie są różnice pomiędzy przestępstwem przywłaszczenia a kradzieżą?
Kluczową kwestią odróżniającą przywłaszczenie i sprzeniewierzenie od kradzieży jest sposób w jaki sprawca wszedł w posiadanie danego przedmiotu. W przypadku przywłaszczenia i sprzeniewierzenia, wejście w posiadanie następuje w sposób zgodny z prawem, np. na podstawie umowy leasingu. W przypadku kradzieży już samo wejście w posiadanie rzeczy następuje w sposób nielegalny, przez zabór cudzego mienia, a w odniesieniu do prawa majątkowego – poprzez wprowadzenie ofiary w błąd lub wykorzystanie jej niezdolności do należytego pojmowania działania.
Przywłaszczenie mienia a nieuprawnione korzystanie z rzeczy
Aby móc przypisać danej osobie popełnienie przestępstwa przywłaszczenia potrzebnym jest wykazanie, że przywłaszczający działał z zamiarem trwałego włączenia rzeczy przywłaszczanej do swojego majątku. Sam fakt braku zwrotu rzeczy w wyznaczonym terminie nie będzie wystarczający dla uznania, że doszło do przywłaszczenia. Dla przykładu – sam brak zwrotu przez leasingobiorcę przedmiotu leasingu w ustalonym terminie nie będzie równoznaczny z jego przywłaszczeniem – leasingobiorca taki może bronić się poprzez stwierdzenie, że nie chciał władać samochodem, a jedynie zamierzał oddać go nieco później. Z przywłaszczeniem będziemy mieć do czynienia dopiero, kiedy leasingobiorca ten dążył do włączenia danego przedmiotu do swoje majątku, np. poprzez chęć przerejestrowania samochodu.
Jaka jest odpowiedzialność karna za przywłaszczenie?
Istotne znaczenie dla grożącej sprawcy przestępstwa przywłaszczenia odpowiedzialności karnej ma wartość przywłaszczonego mienia. Jeśli nie przekracza ona kwoty 800 złotych to takie zachowanie będzie rozpatrywane wyłącznie w kategorii wykroczenia z art. 119 § 1 k.w. zagrożonego karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. W takiej sytuacji nie mamy zatem do czynienia z przestępstwem.
Z drugiej jednak strony, jeśli wartość przywłaszczonego mienia wzrasta i przekracza określone progi, to zgodnie z art. 294 k.k. wzrasta również grożąca za to przestępstwo kara. W przypadku wartości przekraczającej 200 000,00 złotych sprawcy grozi już kara pozbawienia wolności od roku do 10 lat pozbawienia wolności, w przypadku kwoty przekraczającej 5 000 000,00 złotych kara pozbawienia wolności od lat 3 do lat 20, zaś w przypadku wartości przekraczającej 10 000 000,00 złotych nawet kara pozbawienia wolności od lat 5 do lat 25.
Obowiązek naprawienia szkody
W razie skazania za przestępstwo przywłaszczenia, Sąd może orzec wobec sprawcy (zaś na wniosek Pokrzywdzonego obligatoryjnie orzeka) środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonego Pokrzywdzonemu. Wyrok karny zawierający obowiązek naprawienia szkody wraz z klauzulą wykonalności może stanowić tytuł do prowadzenia egzekucji z majątku sprawcy.
Podsumowanie dotyczące przywłaszczenia
Jak widać przywłaszczenie jest przestępstwem o charakterze gospodarczym, z którym wiążą się poważne konsekwencje dla sprawcy. Jednocześnie przestępstwo przywłaszczenia mieści w sobie wiele stanów faktycznych, z którymi spotykamy się w życiu codziennym. Warto zatem wiedzieć jak poradzić sobie w razie znalezienia się w sytuacji sprawcy lub pokrzywdzonego takim przestępstwem. Poniżej znajduje się krótka instrukcja:
W takich wypadkach warto również zasięgnąć porady doświadczonego profesjonalisty, który pomoże w toczącym się postępowaniu niezależnie od roli procesowej (oskarżonego lub pokrzywdzonego).
| Dla oskarżonych o przywłaszczenie | Dla pokrzywdzonych przestępstwem przywłaszczenia |
| – Podejmij obronę na możliwie wczesnym etapie postępowania. W tym celu warto zgromadzić wszystkie informacje i dowody wskazujące, że przywłaszczenie nigdy nie było Twoim zamiarem. – Rozważ możliwość porozumienia się z Pokrzywdzonym i skorzystania z instytucji warunkowego umorzenia postępowania. Warto wskazać, że sprawca, wobec którego postępowanie karne warunkowo umorzono widnieje w Krajowym Rejestrze Karnym jako osoba niekarana. – Rozważ możliwość porozumienia się z Pokrzywdzonym i skorzystania z instytucji dobrowolnego poddania się karze. | – Złóż zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa i działaj aktywnie w charakterze strony zainicjowanego postępowania. – Podejmuj działania w kierunku odzyskania za pośrednictwem Policji przywłaszczonej rzeczy lub co najmniej ustanowienia zabezpieczenia na innych składnikach majątku sprawcy na poczet przyszłego orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody. – Po skierowaniu aktu oskarżenia do Sądu złóż oświadczenie i działaj w charakterze oskarżyciela posiłkowego (obok Prokuratora). Twoim celem powinno być uzyskanie orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody, który w przyszłości będzie stanowić podstawę do prowadzenia egzekucji przez Komornika z majątku sprawcy przestępstwa (jeśli wcześniej nie dojdzie do dobrowolnego naprawienia szkody). |
Usługi prawne kancelarii Kopeć & Zaborowski związane z przestępstwem przywłaszczenia obejmują m.in.
a. z punktu widzenia oskarżonego:
- analizę całości akt sprawy, opracowanie linii obrony oraz planu działania;
- bieżący kontakt i reprezentację Klienta przed organami ścigania, w tym udział w czynnościach procesowych;
- aktywną reprezentację Klienta przed sądami i organami wszystkich instancji;
- działania dostosowane do indywidualnej sytuacji Klienta w zależności od jego roli w postępowaniu karnym i okoliczności sprawy (wnioski o umorzenie postępowania, zmianę kwalifikacji prawnej czynu i inne);
- sporządzenie środków odwoławczych od niekorzystnych orzeczeń i udział w postępowaniu odwoławczym;
- reprezentację Klienta w postępowaniu wykonawczym, w tym wnioski o odroczenia wykonania kary, przerwę w jej odbywaniu, rozłożenie grzywny na raty i inne.
b. z punktu widzenia pokrzywdzonego:
- możliwość sporządzenia zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa wraz ze stosownymi wnioskami o zabezpieczenie majątku dłużnika;
- analizę całości akt sprawy i opracowanie planu działania;
- bieżący kontakt oraz reprezentację Klienta przed organami ścigania, w tym udział w czynnościach procesowych;
- złożenie w imieniu Klienta stosownych wniosków w celu dochodzenia roszczeń związanych z poniesioną szkodą i doznaną krzywdą.
- aktywną reprezentację Klienta przed sądami wszystkich instancjami;
- sporządzenie środków odwoławczych od niekorzystnych orzeczeń i udział w postępowaniu odwoławczym;
- wsparcie w ramach innych postępowań dotyczących popełnionego na szkodę pokrzywdzonego przestępstwa.
Masz problem? Potrzebujesz wsparcia w zakresie przestępstwa przywłaszczenia? Nie zwlekaj!