- Stalking (przestępstwo uporczywego nękania) -
Co to jest stalking i kiedy się zaczyna?
Na gruncie prawnym przestępstwo stalkingu zostało wprowadzone do polskiego Kodeksu karnego w 2011 r. i znajduje się w art. 190a k.k., który w § 1 stanowi, iż:
„Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
Natomiast § 2 tego przepisu wskazuje, że: „Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą.”.
To zatem, co musimy wykazać w postępowaniu karnym przeciwko stalkerowi, to fakt uporczywości w jego działaniach i to, że jego działania powodują w nas poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, albo istotnie naruszają naszą prywatność. To uczucie musi być „uzasadnione okolicznościami” – co oznacza, że każdy na naszym miejscu obiektywnie również czułby się zagrożony.
Działanie tzw. stalkera nie może sprowadzać się jedynie do jednorazowego zachowania sprawcy, a musi charakteryzować się właśnie ową uporczywością.
Czym jest uporczywość przy przestępstwie stalkingu?
Z pomocą aby odpowiedzieć na pytanie czym jest owa uporczywość przy przestępstwie stalkingu przychodzi doktryna prawa karnego, wyjaśniając, że
„Nękanie ma być uporczywe, co oznacza, że musi trwać przez określony czas, musi być ponadto intensywne, nieustępliwe, permanentne, nieprzejednane, zaciekłe, nachalne, namolne, natarczywe, natrętne, notoryczne, obsesyjne, stałe i odbywać się wbrew woli pokrzywdzonego (Lachowski [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX/el. 2023, art. 190(a).)
Co to jest podszywanie się pod inną osobę?
Kolejnym czynem zabronionym opisanym w art. 190a § 2 k.k., jest podszywanie się pod inną osobę.
Definicja samego podszywania się nie powinna nastręczać większych trudności. Oczywiście jest tu mowa o wprowadzeniu w błąd osoby trzeciej przy jednoczesnym wykorzystaniu wizerunku innej osoby. Osoba, za którą podszywa się sprawca, musi istnieć w rzeczywistości.
Jako przykład tej formy stalkingu można wskazać chociażby założenie nieprawdziwego konta w mediach społecznościowych na rzecz innej osoby. W tego rodzaju przypadkach częstokroć dochodzi do wykorzystania prywatnych zdjęć innej osoby i jej danych osobowych. Znamiona ww. czynu zabronionego nie będą zrealizowane, gdy sprawca podszywa się za osobę zmarłą.
Samo podszywanie się sprawcy pod inną osobę nie wystarcza by uznać, że mamy do czynienia ze stalkingiem. W trakcie postępowania prowadzonego przez organ bądź sąd musi zostać stwierdzone, że celem działania takiego sprawcy było wyrządzenie szkody, rozumianej szeroko (mowa tu zarówno o szkodzie majątkowej, jak również osobistej).
Co może być uznane za stalking?
Każdy, kto choć raz w swoim życiu zetknął się ze zjawiskiem nękania, doskonale wie, że może ono przybrać różnorakie postaci. Stąd też nie jest możliwe stworzenie pełnego zamkniętego katalogu zachowań, które mogą zostać uznane za przejaw uporczywego nękania. Niemniej jednak zarówno praktyka związana z prowadzeniem tego rodzaju postępowań, jak i również głosy przedstawili doktryny, pozwalają na wyodrębnienie najczęstszych form, do których można zaliczyć:
1. uporczywe wydzwanianie, „głuche” telefony, wydzwanianie po nocach,
2. „kręcenie się” w okolicy domu ofiary,
3. nawiązywanie kontaktu za pomocą osoby trzeciej,
4. wypytywanie o ofiarę w jej otoczeniu,
5. wystawanie pod drzwiami/domem/pracą,
6. wysyłanie listów, maili, SMS-ów, prezentów,
7. składanie w imieniu ofiary zamówień (np. pocztowych),
8. śledzenie/ kontrolowanie ofiary,
9. oszczerstwa (rozsyłanie fałszywych informacji, plotek),
10. włamania do domu/samochodu ofiary,
11. kradzież rzeczy należących do ofiary,
12. nękanie rodziny i przyjaciół ofiary,
13. napaści i pobicia rodziny i przyjaciół ofiary.
Warto dodać, że obecnie, kiedy duża część naszej aktywności przeniosła się do wirtualnego świata, stalkerzy otrzymali nową broń w postaci social mediów – stąd coraz częściej w praktyce mamy do czynienia z przestępstwem tzw. cyberstalkingu.
Jak wygląda postępowanie w sprawach związanych ze stalkingiem – co musimy zrobić?
Sprawy dotyczące uporczywego nękania (stalkingu) są sprawami niezwykle trudnymi i często dochodzi do umorzenia postępowania już na jego początkowym etapie z uwagi na brak dostatecznych dowodów. Nie oznacza to jednak, że sprawy ze stalkerem nie można wygrać. Niemniej jednak należy się do niej bardzo dobrze przygotować i zdobyć dowody.
Przestępstwo stalkingu jest zaliczane do kategorii przestępstw bezwzględnie wnioskowych, co oznacza, że konieczne jest złożenie tzw. wniosku o ściganie stalkera.
Jak złożyć wniosek o ściganie przy przestępstwie stalkingu (uporczywego nękania)?
Pokrzywdzony w celu rozpoczęcia postępowania zobligowany jest do złożenia wniosku o ściganie przestępstwa stalkingu w najbliższym komisariacie policji bądź jednostce prokuratury – jest to warunek konieczny, aby postępowanie zostało w ogóle wszczęte i mogło być kontynuowane. Wniosek taki może być złożony zarówno w formie ustnej podczas czynności przesłuchania, jak i również pisemnie. Wniosek warto jednak przygotować w formie pisemnej, tak by wykazać wszelkie znamiona tego przestępstwa – tj. uporczywość i poczucie zagrożenia – oraz złożyć stosowne dowody.
Dla przykładu dowodami takimi mogą być np. otrzymywane wiadomości sms, maile, wiadomości w social mediach, bilingi połączeń telefonicznych, nagrania z kamer monitoringu, zeznania świadków etc.
Warto dodać, że jeśli dowody są wystarczające i organy ścigania zdecydują się na wszczęcie postępowania i postawienie zarzutów, to prokurator może bądź samodzielnie zastosować środki zapobiegawcze wobec podejrzanego (tj. zakaz zbliżania się bądź dozór policji), bądź skierować sprawę do sądu wraz z aktem oskarżenia (o czym powiadomi pokrzywdzonego).
Przy sporządzeniu wniosku o ściganie wskazane jest skorzystanie z fachowej pomocy prawnika co pozwoli nam nie tylko zaoszczędzić czas ale także spowoduje, że organy ścigania bardziej poważnie podejdą do naszych działań.
Jaka kara grozi za przestępstwo stalkingu?
Przestępstwo nękania w formie podstawowej, tj. w formie uporczywego stalkingu bądź w formie podszywania się za inną osobę, zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jeśli następstwem ww. czynów jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
Należy pamiętać, że w przypadku skazania za przestępstwo stalkingu, sąd może zastosować równolegle także środek karny w postaci zakazu przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
Zakres świadczonych usług kancelarii Kopeć & Zaborowski w zakresie stalkingu:
- działanie w charakterze obrońcy podejrzanych/oskarżonych w sprawach o stalking;
- działanie w charakterze pełnomocnika pokrzywdzonego/oskarżyciela posiłkowego w sprawach dotyczących stalkingu;
- przygotowanie stosownego zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa uporczywego nękania (stalkingu);
- reprezentacja i asysta w sytuacjach kryzysowych (przeszukania, przesłuchania, zatrzymania, przedstawienie zarzutów, tymczasowe aresztowanie);
- reprezentacja Klienta przed organami ścigania i sądami;
- pomoc w uzyskaniu wsparcia odpowiednich organizacji i instytucji.
Potrzebujesz pomocy w związku z przestępstwem stalkingu? Nasz doświadczony zespół prawników jest do Twojej dyspozycji.