- Udaremnienie zaspokojenia wierzycieli -
Na czym polega przestępstwo udaremnienia zaspokojenia wierzycieli?
Stare łacińskie powiedzenie głosi: pacta sunt servanda (tj. umów należy dotrzymywać). Życie bywa jednak przewrotne i czasem dochodzi do sytuacji, w której warunków danej umowy nie da się dochować w wyniku czego powstaje większe bądź mniejsze zadłużenie. Nie każdy przy tym zdaje sobie sprawę, że unikanie spłaty zadłużenia poprzez ukrywanie lub zbywanie składników majątku i inne tego typu działania nie tylko powiększa zadłużenie, ale także może stanowić przestępstwo zagrożone nawet karą 8 lat pozbawienia wolności.
Działanie na szkodę wierzycieli stanowi w Polsce przestępstwo uregulowane w art. 300 Kodeksu karnego, które nazywane bywa ,,działaniem na szkodę wierzycieli’’ lub ,,3-setką’’. Celem tego uregulowania jest ochrona wierzyciela przed nieuczciwymi działaniami dłużników, które prowadzą do uniemożliwienia zaspokojenia roszczeń wierzyciela. Chodzi więc zatem przede wszystkim o takie sytuacje, w których dłużnik, któremu grozi niewypłacalność lub upadłość ,,ucieka z majątkiem’’, by uniemożliwić potencjalnemu wierzycielowi zaspokojenie się, ale także o sytuację, w których dłużnik działa w celu uniknięcia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego.
Gdzie jest uregulowane przestępstwo udaremnienia zaspokojenia wierzycieli (działania na szkodę wierzycieli)?
Zgodnie z art. 300 § 1 k.k. kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Jak wynika z treści powołanego przepisu, chodzi tutaj przede wszystkim o taką sytuację, w której dłużnikowi realnie grozi upadłość albo niewypłacalność i by ,,ochronić’’ swój majątek przed egzekucją lub zaszkodzić wierzycielowi, podejmuje się wymienionych w w/w przepisie działań. Oprócz ukrywania majątku czy jego zbywaniu przestępstwem jest również chociażby dokonywanie jego darowizn czy też jego uszkadzanie lub niszczenie. Karze wskazanej w przepisie podlega także zachowanie polegające na obciążaniu swojego majątku np. poprzez zaciągnięcie wysokooprocentowanej pożyczki, ustanowienie hipoteki, czy to realne czy to tylko pozorne.
Istotnych praktycznych trudności nastręcza określenie, czy danej osobie w momencie podjęcia przez nią opisanych powyżej zachowań groziła już niewypłacalność lub upadłość, czy też jeszcze nie. Ma to bardzo istotne znacznie, albowiem stwierdzenie, że wobec konkretnego podmiotu nie zachodziło ryzyko upadłości lub niewypłacalności powoduje, że podmiot ten nie będzie odpowiadał za omawiane przestępstwo. W praktyce przyjmuje się, że zagrożenie niewypłacalnością, rozumieć należy jako stan poprzedzający rzeczywistą niewypłacalność, na tyle jej bliski i realny, że niewypłacalność jest nieuchronna lub co najmniej bardzo prawdopodobna. Zagrożenie upadłością następuje zaś od chwili, gdy dłużnik zaprzestał płacenia długów, a nawet gdy istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo zaprzestania płacenia długów.
Jaka kara grozi za działanie na szkodę wierzycieli?
Powyżej opisane, a uregulowane w art. 300 § 1 k.k. zachowania polegające na udaremnieniu zaspokojeniu wierzycieli podlegają karze pozbawienia wolności do lat 3. Dalsze przepisy wyróżniają jednak sytuacje, w których dłużnikowi za udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela lub będzie grozić znacznie wyższa kara.
Surowsza odpowiedzialność karna grozi w przypadku, kiedy dłużnik dopuszcza się opisanych powyżej zachowań (oraz nieprzewidzianego w paragrafie poprzednim zachowania polegającego na usuwaniu komorniczych znaków zajęcia) w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego. Warunkiem odpowiedzialności karnej z art. 300 § 2 k.k. penalizującym takie zachowanie jest przede wszystkim cel działania sprawcy, który zdaje sobie sprawę z tego, że istnieje określone orzeczenie i podejmując opisane wyżej działania zmierza do uniemożliwienia jego wykonania. W takim wypadku sprawca będzie podlegał karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Nadto surowszej odpowiedzialności karnej będzie podlegać sytuacja, w której sprawca określony w art. 300 § 1 k.k., a więc ,,uciekający z majątkiem’’ wobec grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, swoim zachowaniem wyrządzi szkodę wielu wierzycielom – przesądza o tym art. 300 § 3 k.k. Co do tego, ilu wierzycieli należy pokrzywdzić, aby odpowiadać z art. 300 § 3 k.k., istnieje spór. W orzecznictwie często pada pogląd, że powinno to być co najmniej 10 wierzycieli. W opisanym powyżej wypadku zagrożenie karą pozbawienia wolności jest dość surowe. Sprawca będzie bowiem podlegał karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do nawet 8 lat.
Kiedy następuje wszczęcie postępowania karnego dotyczącego przestępstwa udaremnienia zaspokojenia wierzycieli?
W zależności od tego, czy mamy do czynienia z przestępstwem z art. 300 § 1, 2 lub 3, odmiennie prezentuje się kwestia wszczęcia postępowania karnego. Otóż w przypadku przestępstwa z art. 300 § 1 k.k. dla wszczęcia postępowania karnego wymagane jest złożenie przez pokrzywdzonego stosownego wniosku o ściganie. Wyjątkiem od tego wymogi jest sytuacja, w której przestępstwem z § 1 pokrzywdzony jest Skarb Państwa.
Odnośnie zaś pozostałych dwóch typów przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzycieli – są to przestępstwa ścigane z urzędu. W praktyce oznacza to tyle, że przepisy prawa nie wymagają od pokrzywdzonego jakiejś szczególnej aktywności w zakresie wszczęcia postępowania, gdyż ciężar wszczęcia postępowania a następnie jego prowadzenia spoczywa na organach ścigania.
W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że mimo tego, że to na organach ścigania spoczywa obowiązek wszczęcia postępowania (w wypadkach przewidzianych w § 2 i 3 a następnie jego prowadzenia, z punktu widzenia pokrzywdzonego warto pomóc organom. W sytuacji, kiedy wierzyciel dostrzeże bezprawne zachowania po stronie dłużnika winien on skierować stosowne zawiadomienie do organów ścigania, w którym opisze swoje podejrzenia, co pozwoli śledczym na wszczęcie postepowania w odpowiednim kierunku.
Czy warto korzystać z pomocy prawnika przy przestępstwie udaremnienia zaspokojenia wierzycieli?
Paleta zachowań, których dłużnik może dopuścić się względem wierzyciela, a które podlegają odpowiedzialności karnej jest bardzo szeroka. Nie każde jednak zachowanie i nie w każdym wypadku będzie podlegać odpowiedzialności za przestępstwo. Istnieje bowiem wiele różnych sytuacji, które wyłączą odpowiedzialność dłużnika za działania przeciwko wierzycielowi. Może bowiem zdarzyć się tak, że organ ścigania błędnie ustali, że dany dłużnik był zagrożony niewypłacalnością, bądź okaże się, że dłużnik z jakichś względów nie wiedział o wydaniu przeciwko niemu określonego orzeczenia sądu lub innego organu. W takich wypadkach warto zasięgnąć porady profesjonalisty, który pomoże w toczącym się postępowaniu i w obronie przed niezasadnymi oskarżeniami.
Również i z punktu widzenia pokrzywdzonych sięgnięcie po pomoc profesjonalisty wydaje się być niezbędne. Praktyka dowodzi, że dłużnicy potrafią być bardzo pomysłowi jeżeli chodzi o sposoby na ucieczkę z majątkiem i potrafią dość szybko udaremnić zaspokojenie swoich wierzycieli. Dlatego też profesjonalny pełnomocnik pomoże nie tylko sporządzić zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, ale także zadba o zabezpieczenie interesu pokrzywdzonego w toczącym się postępowaniu np. poprzez nakierowanie organów ścigania na potrzebę dokonania stosownych zabezpieczeń majątku dłużnika do czasu zakończenia postępowania. Bez szybko podjętych działań może bowiem się okazać, że nawet mimo ustalenia sprawstwa po stronie dłużnika, nie będzie majątku z którego wierzyciel będzie mógł zaspokoić swoje roszczenie.
Usługi prawne kancelarii Kopeć & Zaborowski w zakresie przestępstwa udaremnienia zaspokojenia wierzycieli obejmują m.in.:
- z punktu widzenia oskarżonego
- analizę całości akt sprawy, opracowanie linii obrony oraz planu działania;
- bieżący kontakt i reprezentację Klienta przed organami ścigania, w tym udział w czynnościach procesowych;
- aktywną reprezentację Klienta przed sądami i organami wszystkich instancji;
- działania dostosowane do indywidualnej sytuacji Klienta w zależności od jego roli w postępowaniu karnym i okoliczności sprawy (wnioski o umorzenie postępowania, zmianę kwalifikacji prawnej czynu i inne);
- sporządzenie środków odwoławczych od niekorzystnych orzeczeń i udział w postępowaniu odwoławczym;
- reprezentację Klienta w postępowaniu wykonawczym, w tym wnioski o odroczenie wykonania kary, przerwę w jej odbywaniu, rozłożenie grzywny na raty i inne.
- z punktu widzenia pokrzywdzonego:
- sporządzenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa wraz ze stosownymi wnioskami o zabezpieczenie majątku dłużnika;
- analizę całości akt sprawy i opracowanie strategii dalszych działań;
- bieżący kontakt oraz reprezentację Klienta przed organami ścigania, w tym udział w czynnościach procesowych;
- złożenie w imieniu Klienta stosownych wniosków w celu dochodzenia roszczeń związanych z poniesioną szkodą i doznaną krzywdą;
- aktywną reprezentację Klienta przed sądami wszystkich instancjami;
- sporządzenie środków odwoławczych od niekorzystnych orzeczeń i udział w postępowaniu odwoławczym;
- wsparcie w ramach innych postępowań dotyczących popełnionego na szkodę pokrzywdzonego przestępstwa.
Masz problem? Potrzebujesz wsparcia w zakresie przestępstwa udaremnienia zaspokojenia wierzycieli? Nie zwlekaj!