- Zachowek -
Czym jest zachowek?
Spadkodawca ma swobodną możliwość rozdysponowania swoim majątkiem. Spadkodawca w drodze testamentu może np. zmienić kolejność dziedziczenia. Zdarza się zatem, iż osoby które zostałyby powołane do dziedziczenia na mocy ustawy zostają wykluczone z dziedziczenia na podstawie testamentu lub przyznano im udział mniejszy niż ustawowy. Aby zapewnić ochronę interesów majątkowych osób najbliższych dla zmarłego wprowadzono instytucję zachowku.
Kto jest uprawniony do dochodzenia zachowku?
Uprawnionymi do otrzymania zachowku są:
- małżonek,
- zstępni (czyli dzieci) oraz
- rodzice spadkodawcy.
Osoby te będą mogły domagać się wypłaty zachowku jedynie wtedy, gdyby były powalane do dziedziczenia z ustawy. Oznacza, że jeżeli zmarły pozostawił po sobie zarówno zstępnych jak i małżonka to jego rodzice nie zostaliby powołani do dziedziczenia z ustawy, a zatem nie mogą dochodzić także zachowku.
Do zachowku nie będą miały także prawa osoby, które traktowane są jakby nie dożyły otwarcia spadku, tj. odrzuciły spadek lub zostały uznane za niegodne dziedziczenia na podstawie orzeczenia sądu. Także małżonek rozwiedziony lub pozostający w separacji nie będzie uprawniony do dochodzenia zachowku. Sam spadkodawca może ograniczyć prawo do zachowku wydziedziczając daną osobę w testamencie.
Ile wynosi zachowek i jak go obliczyć?
Co do zasady wartość zachowku to ½ całości udziału, który byłby dziedziczony na podstawie ustawy. W przypadku gdy osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy lub jest osobą małoletnią zachowek będzie odpowiadał 2/3 wartości udziału, który byłby dziedziczony na podstawie ustawy.
Obliczając zachowek konieczne staje się ustalenie wartości udziału, który byłby dziedziczony na podstawie ustawy. Rozporządzenia testamentowe pozostają bez wpływu na ustalenie udziału ustawowego. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę obliczenia zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Ustalony w ten sposób udział mnożymy przez ½ lub 2/3 w przypadku osób trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich. Otrzymany wynik należy następnie pomnożyć przez tzw. substrat zachowku. Substrat zachowku to czysta wartość spadku (masa spadkowa pomniejszona o pasywa), którą powiększa się o doliczane do spadku zapisy windykacyjne i darowizny.
Jakie zapisy i darowizny są doliczane do zachowku?
Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Do spadku nie dolicza się jednak darowizn przekazywanych zwyczajowo oraz darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku dokonanych wcześniej niż 10 lat przed otwarciem spadku. Darowizny dokonane na rzecz osób będących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku będą uwzględniane przy obliczaniu zachowku.
Przedawnienie.
Uprawnienie do dochodzenia zachowku przedawnia się po upływie 5 lat od dnia otwarcia spadku (czyli od śmierci) lub ogłoszenia testamentu.
Przeciwko komu skierować pozew o zachowek?
Zachowku dochodzimy od spadkobierców testamentowych zmarłego, którzy są zobowiązani solidarnie (czyli co do zasady łącznie) do wypłaty zachowku. Jeżeli dochodzenie zachowku od spadkobierców nie jest możliwe, wówczas roszczenie może zostać skierowane przeciwko obdarowanym- czyli osobom, które otrzymały za życia spadkodawcy darowizny na swoją rzecz, a które wyczerpały spadek lub znacznie go umniejszyły.