- Zniesławienie (pomówienie), znieważenie -
Czy zostałem zniesławiony czy znieważony?
Zarówno przestępstwo zniesławienia, jak i zniewagi należą do kategorii przestępstw przeciwko czci i nietykalności cielesnej. W rzeczywistości, mimo że nazwy tych przestępstw nie są synonimami, to stosowane są zamiennie. Oczywiście może dojść do sytuacji, kiedy sprawca popełnia oba przestępstwa. Pomiędzy zniesławieniem a znieważeniem istnieje jednak wiele istotnych różnic.
Co to jest zniesławienie i w jaki sposób można kogoś zniesławić (pomówić)?
Zniesławienie to pomówienie innej osoby, grupy osób, instytucji, osób prawnych, a także jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej o takie postępowanie bądź właściwości, które mogą ją poniżyć w opinii publicznej albo narazić na utratę zaufania potrzebnego do danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalność.
Już z samej istoty pomówienia (zniesławienia) wynika, że można dokonać tego czynu wyłącznie w formie działania. Może to nastąpić zarówno w sposób bezpośredni (tj. wygłoszenie nieprawdziwej informacji w obecności osób trzecich), jak i również poprzez użycie środków masowej komunikacji (tzw. zniesławienie prasowe).
Zniesławienie (pomówienie) może przyjąć różne postaci. Do najczęstszych przykładów można zaliczyć opublikowanie zniesławiających treści w materiale prasowym, opublikowanie pomawiającego postu, wypowiedzi w mediach społecznościowych, prześmiewcze filmiki. Zniesławić można np. pomawiając kogoś o popełnienie przestępstwa, stosowanie przemocy, niekompetencję, przyjmowanie łapówki.
Trzeba pamiętać, że dla wykazania przed sądem tego przestępstwa konieczne jest również wyjaśnienie, jak dany pomawiający zarzut wpływa na nasz rodzaj działalności – z pewnością zarzut braku podstawowych umiejętności redakcyjnych będzie czymś zupełnie innym dla dziennikarza niż dla lekarza. W praktyce sądowej dużą pomocą bywa odwoływanie się do doktryny dóbr osobistych, zwłaszcza do dobra osobistego w postaci dobrego imienia – orzecznictwo z tego zakresu często definiuje naruszenie dobrego imienia właśnie z wykorzystaniem (wręcz akademickim powtórzeniem) znamion przestępstwa zniesławienia.
Kiedy nie dochodzi do zniesławienia (pomówienia)?
Nie możemy mówić o zniesławieniu (pomówieniu), jeśli:
a) Zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy bądź
b) Zarzut uczyniony publicznie jest prawdziwy i dotyczy on osoby pełniącej funkcję publiczną lub służy ochronie społecznie uzasadnionego interesu.
Kodeks karny wskazuje także przy tym, że jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego. Oczywiście użyte w ustawie pojęcia są nieostre i ocenne, a kwestia, czy w danej sytuacji doszło do wyłączenia bezprawności, należy do oceny sądu.
Co to jest znieważenie?
Przestępstwo znieważenia jest opisane w art. 216 kodeksu karnego. Przepis ten penalizuje takie zachowania, które są skierowane przeciwko godności osobistej człowieka, postrzeganej jako godność wewnętrzna.
Najogólniej przestępstwo znieważenia należy rozumieć, jako wyrażenie pogardy dla drugiego człowieka, która z założenia ma ją poniżyć bądź uwłaczać jej godności i sprawiać, aby osoba ta czuła się obrażona. Co istotne znieważyć można tylko osobę fizyczną i może to nastąpić w jej obecności, bądź pod jej nieobecność, lecz publicznie, tak aby zniewaga do niej dotarła. Znieważenie następuje także wtedy, gdy odbiorcą wypowiedzi jest wyłącznie osoba znieważona, np. gdy ktoś wysyła obraźliwe, wulgarne wiadomości za pośrednictwem mediów społecznościowych.
Ponadto podobnie jak w przypadku przestępstwa zniesławienia z art. 212 k.k., surowszej karze podlega sprawca czynu, który znieważa kogoś za pomocą środków masowego komunikowania, tj. prasy czy Internetu.
Znieważyć możemy wypowiedzią godzącą w godność danej osoby i jej poczucie własnej wartości, obelżywą, ośmieszającą. Za zniewagę może być uznane użycie określenia takie jak: „konował” czy „rzeźnik” w stosunku do lekarza, “pies” w odniesieniu do funkcjonariusza Policji, albo po prostu – słów powszechnie uznane za obelżywe: “gnój”, “cham”, “świnia”, “krowa”, “zołza”, “ladacznica”, “bydlak”, “łajdak”, “łobuz”, “kmiot”, “menel”, “wsiór”, “ścierwo”, “padalec”, “żmija” – i inne, wulgarne.
Warto pamiętać, że zachowanie sprawcy może przybrać także formę gestu, np. pokazanie pokrzywdzonemu środkowego palca jednej z rąk. Nie każde jednak zachowanie urągające standardom kultury będzie z automatu znieważeniem. Istotą jest bowiem okazanie pogardy, wyrażającej ujemny stosunek do osoby znieważanej.
Jeśli to pokrzywdzony sprowokował określone działanie, bądź jeżeli odpowiedział na czyn zniewagą wzajemną lub naruszeniem nietykalności cielesnej, Sąd może odstąpić od wymierzenia kary.
Zniesławienie (pomówienie) a znieważenie – jakie są różnice?
Pomimo tego, że oba omawiane powyżej przestępstwa wydają się być na pierwszy rzut oka bardzo podobne, to w rzeczywistości występują pomiędzy nimi różnice:
1. Przestępstwo zniesławienia może dotyczyć zarówno osób fizycznych, osób prawnych, jak również jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, natomiast przestępstwo znieważenia może dotyczyć wyłącznie osób fizycznych;
2. Przestępstwo zniesławienia dotyczy tzw. czci zewnętrznej (rozumianej jako negatywny wpływ na reputację), natomiast przestępstwo znieważenia dotyczy tzw. czci wewnętrznej (rozumianej jako przeświadczenie o własnej wartości);
3. Zniewaga najczęściej polega na wyrażeniu pogardy, obraźliwym zachowaniu na przykład poprzez użycie słów powszechnie uznanych za obelżywe, jednak takie zachowanie nie musi polegać na wyrażeniu pod czyimś adresem zarzutów. Zniesławienie zawiera natomiast najczęściej treść, w której sformułowany został zarzut wobec osoby pomawianej.
Jak ścigać przestępstwo zniesławienia (pomówienia) lub znieważenia?
Zarówno przestępstwo zniesławienia (pomówienia), jak i znieważenia należą do kategorii spraw rozpatrywanych w trybie spraw tzw. prywatnoskargowych. W tego rodzaju postępowaniach nie występuje etap postępowania przygotowawczego i to na pokrzywdzonym spoczywa obowiązek zgromadzenia dowodów świadczących o winie sprawcy.
Pismem, które rozpoczyna postępowanie prywatnoskargowego, jest prywatny akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego. Akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie. Decydując się na wniesienie prywatnego aktu oskarżenia, należy jednocześnie dokonać zryczałtowanej opłaty w kwocie 300 zł.
W przypadku prywatnego aktu oskarżenia bardzo wskazane jest skorzystanie z profesjonalnego wsparcia prawnego. Pozwoli to nie tylko zaoszczędzić czas ale także znacznie ułatwi prowadzenie sprawy sądowi.
Czy przestępstwo zniesławienia (pomówienia) lub znieważenia ulega przedawnieniu?
Zarówno w przypadku przestępstwa zniesławienia (pomówienia) jak i zniewagi czas gra niezwykle ważną rolę, albowiem termin przedawnienia obu tych czynów jest wyjątkowo krótki.
Karalność zniesławienia i zniewagi ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu popełnienia przestępstwa.
Co przy tym istotne, jeżeli w tym okresie zostanie wszczęte postępowanie karnego, karalność ustanie z upływem 5 lat od zakończenia powyższego okresu. Jest to jeszcze jeden powód aby skorzystać z pomocy prawnika.
Jaka kara grozi za zniesławienie (pomówienie) lub znieważenie?
Przestępstwo zniesławienia (pomówienia) oraz znieważenia co do zasady zagrożone jest karą grzywny albo karą ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca przy dokonaniu któregokolwiek z tych czynów posługiwał się środkami masowego komunikowania, istnieje możliwość wymierzenia kary pozbawienia wolności w wymiarze jednego roku. W przypadku skazania sąd może jednocześnie orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
Potrzebujesz wsparcia prawnego przy przestępstwie zniesławienia lub znieważenia? Nasz zespół doświadczonych prawników jest do Twojej dyspozycji.